Trzynasta pensja – kto ma prawo ją otrzymać?

„Trzynastka” – dodatkowe wynagrodzenie roczne, czyli inaczej mówiąc trzynasta pensja dla pracowników sfery budżetowej przysługuje w pełnej wysokości pracownikowi, który przepracował u danego pracodawcy cały rok kalendarzowy. Są jednak sytuacje, kiedy pracownik nie musi przepracować wymaganego okresu, aby otrzymać trzynastą pensję – czym są te wyjątki?

Z przygotowanego przez nas artykułu dowiesz się – komu przysługują trzynastki, jaka jest ich wysokość, jakie są terminy wypłat oraz co z trzynastkami dla pracowników sektora prywatnego.

Komu przysługuje trzynastka w budżetówce 2023?

Trzynasta pensja nie jest powszechnym zwyczajem, w związku z czym, wyłącznie wybrana grupa pracowników jest uprawniona do otrzymania dodatkowego wynagrodzenia za pracę. Zgodnie z ustawą z dnia 12 grudnia 1997 roku o dodatkowym wynagrodzeniu dla pracowników jednostek sfery budżetowej, tylko jedna grupa pracowników jest uprawniona do jej otrzymania – są nią właśnie pracownicy budżetówki.

Zgodnie z ustawą, trzynastka należy się wyłącznie:

• Pracownikom państwowych jednostek sfery budżetowej;
• Osobom zatrudnionym w urzędach organów władzy publicznej, kontroli, ochrony prawa oraz w sądach i trybunałach;
• Pracownikom samorządowych jednostek budżetowych oraz samorządowych zakładów budżetowych prowadzących gospodarkę finansową;
• Pracownikom biur poselskich, senatorskich lub poselsko-senatorskich oraz kół albo zespołów parlamentarnych;

W związku z powyższym na trzynastkę mogą liczyć między innymi nauczyciele, służby mundurowe czy pracownicy biur poselskich. Jednak pod warunkiem, że pozostają oni w stosunku pracy (tzn. są zatrudnione na umowie o pracę, poprzez mianowanie, powołanie lub wybór). Uprawnienie do dodatkowego wynagrodzenia przysługuje bez względu na czas trwania umowy (umowa na czas określony lub nieokreślony), a także w przypadku umów na zastępstwo. Nie ma również znaczenia wymiar czasu pracy osoby zatrudnionej – może to być cały etat lub praca na pół etatu.

Wysokość trzynastki 2023

Dodatkowe wynagrodzenie roczne wypłaca się na podstawie ustawy z dnia 12 grudnia 1997 r. o dodatkowym wynagrodzeniu rocznym dla pracowników jednostek sfery budżetowej.

Wysokość trzynastki zależy od sumy wynagrodzenia za pracę, otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego. Przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy.

Pracownik nabywa prawo do trzynastej pensji w pełnej wysokości po przepracowaniu u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego. Pracownik, który nie przepracował u danego pracodawcy całego roku kalendarzowego, nabywa prawo do wynagrodzenia rocznego w wysokości proporcjonalnej do okresu przepracowanego (pod warunkiem, że okres ten wynosi co najmniej 6 miesięcy).

Zgodnie z art. 4 ust. 1 ww. ustawy, wynagrodzenie to ustala się w wysokości 8,5% sumy wynagrodzenia za pracę otrzymanego przez pracownika w ciągu roku kalendarzowego za który przysługuje, uwzględniając wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy, a także wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy oraz wynagrodzenie za czas pozostawania bez (pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy).

Podstawę ustalenia trzynastki stanowią więc trzy składniki (wynagrodzenie to wynosi 8,5% ich sumy):

• otrzymane w ciągu roku wynagrodzenie i inne świadczenia ze stosunku pracy przyjmowane do obliczenia ekwiwalentu pieniężnego za urlop wypoczynkowy;
• wynagrodzenie za urlop wypoczynkowy;
• wynagrodzenie za czas pozostawania bez pracy przysługujące pracownikowi, który podjął pracę w wyniku przywrócenia do pracy;

Uwaga! Ustalając podstawę do obliczenia wynagrodzenia rocznego nie bierzemy pod uwagę np. wynagrodzenia za czas choroby, zasiłku chorobowego, zasiłku macierzyńskiego, wynagrodzenia za urlop szkoleniowy.

Kiedy trzynasta pensja nie przysługuje?

Nawet jeśli zostały spełnione wszystkie wymienione warunki, nie w każdym przypadku pracownikowi będzie przysługiwała trzynastka. Według art. 3 ustawy nie otrzyma jej osoba:

• posiadająca nieusprawiedliwioną nieobecność, która trwała dłużej niż 2 dni;
• która stawiła się do pracy w stanie nietrzeźwości;
• która otrzymała karę dyscyplinarną wydalenia z pracy lub ze służby;
• z którą rozwiązano stosunek pracy bez wypowiedzenia z winy pracownika;

Termin wypłaty trzynastej pensji

Trzynastka powinna zostać wypłacona pracownikowi w okresie pierwszych trzech miesięcy roku kalendarzowego następujących po roku, za który należne jest to świadczenie. Oznacza to, że pracodawca zobligowany jest do przekazania dodatkowego wynagrodzenia maksymalnie do końca marca danego roku kalendarzowego. Wyjątkiem od tej zasady jest rozwiązanie umowy w związku z likwidacją zakładu pracy. Wtedy środki należy wypłacić pracownikowi w ostatnim dniu stosunku pracy.

W samej ustawie dotyczącej trzynastej pensji nie znajdziemy zapisu o tym, jak postąpić, kiedy pracodawca spóźnia się z przekazaniem wynagrodzenia. Wtedy należy jednak odnieść się do Kodeksu pracy. Zgodnie z art. 285 § 1 za nieterminową wypłatę świadczeń z tytułu stosunku pracy na firmę może zostać nałożona kara grzywny od 1000 zł do 30 000 zł.

Trzynastka dla emerytów i rencistów 2023

Po wejściu w 2019 roku programu Emerytura Plus – trzynastka przysługuje również emerytom i rencistom (oraz w postaci okresowej emerytury rolniczej). Aby ją otrzymać nie trzeba składać żadnego wniosku, jest wypłacana “automatycznie” wraz z kwietniową emeryturą lub rentą. Ile wynosi? Dokładnie tyle, co wysokość najniższej emerytury, która w 2023 roku sięga 1588,44 zł brutto, czyli 1445,48 zł netto.

Wypłata trzynastki w sektorze prywatnym

Nie ma żadnych przeszkód, aby 13 pensja była wypłacana także w prywatnych przedsiębiorstwach. Zależy to jednak wyłącznie od dobrej woli pracodawcy, co oznacza, że w tym przypadku nie znajdują zastosowania żadne przepisy prawne. Kwestia dodatkowego wynagrodzenia może zostać uregulowana wyłącznie w przepisach wewnątrzzakładowych, które pracodawca ma prawo dowolnie kształtować.

Ewa Bielecka

Trener

Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego na Wydziale Prawa i Administracji  - kierunek: Administracja oraz  Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na Wydziale Prawa i Administracji kierunek: Prawo. Długoletni pracownik działu Prawnego w  Państwowej  Inspekcji Pracy Oddział w Koszalinie, wykładowca prawa pracy i ubezpieczeń społecznych  –  na Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej Filia w Koszalinie, wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych –  na Politechnice Koszalińskiej,  wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych  -  w Europejskim Centrum Edukacyjnym w Koszalinie. Obecnie prowadzi własną działalność gospodarczą, zajmuje się szkoleniami i doradztwem z zakresu prawa pracy. Ekspert z zakresu prawa pracy, specjalista ds. doradztwa kadrowego i regulaminów pracy, doświadczony trener. Wieloletni pracownik Państwowej Inspekcji Pracy.

Dowiedz się więcej