Porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy

Nieczęsto zdarza się sytuacja, w której wieloletniego pracownika firmy obowiązują warunki zatrudnienia ustalone podczas podpisywania umowy o pracę. Na przestrzeni lat pracownik m.in. doskonali swoje kompetencje, awansuje, otrzymuje podwyżki, zmienia stanowisko. Zmiany warunków zatrudnienia, które dotyczą rodzaju wykonywanej pracy, wymiaru czasu pracy, wynagrodzenia czy miejsca pracy można dokonać za pomocą porozumienia zmieniającego. Przeczytaj artykuł i sprawdź, czym jest ten dokument i jakich kwestii dotyczy. 

Spis treści:

• Czym jest porozumienie zmieniające?
• Jakich kwestii dotyczy porozumienie zmieniające?
• Zmiana warunków płacy i pracy - sprawdźmy jak to, wygląda w praktyce!
• Z kim może być zawarte porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy?
• Porozumienie zmieniające a wypowiedzenie zmieniające – różnice
• Różnice pomiędzy porozumieniem zmieniającym a wypowiedzeniem zmieniającym

Czym jest porozumienie zmieniające?

Podstawą prawną porozumienia zmieniającego jest art. 353(1) Kodeksu cywilnego. Jest to tak zwana zasada swobody umów. Wskazany artykuł Kodeksu cywilnego mówi o tym, że każda ze stron ma prawo do układania stosunku prawnego według swojego uznania. Należy jednak pamiętać o tym, aby cel i treść były zgodne z ustawą, właściwością (naturze) oraz zasadom współżycia społecznego. Należy podkreślić, że uzasadnione jest to zobowiązaniowym charakterem stosunku pracy. Porozumienie zmieniające może dotyczyć wszystkich rodzajów umów i wszystkich postanowień umownych. 

Zmiana warunków pracy lub płacy - jakich umów dotyczy?

Należy podkreślić raz jeszcze, że porozumienie zmieniające warunki zatrudnienia dotyczy zarówno umowy o pracę na czas określony, jak i umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony. Porozumienie zmieniające to polubowny sposób zmiany warunków pracy i płacy. Rozwiązanie to stosuje się głównie wtedy, gdy dokonywane są zmiany warunków zatrudnienia na korzyść pracownika lub w przypadku, gdy pracodawca złożył pracownikowi, pisemną propozycję zmiany warunków pracy lub płacy. Należy tutaj zauważyć, że pracownik ma prawo przyjąć złożoną ofertę w całości (bez zmian) lub ją odrzucić. 

Więcej na temat informacji o warunkach zatrudnienia znajdziesz w poniższym szkoleniu. Kliknij grafikę i poznaj jego program.

Warunki zatrudnienia płacy i pracy - podstawa prawna

Pracodawca, który chce zmienić warunki zatrudnienia pracownika oraz rodzaj zawartej umowy nie wypowiada warunków pracy i płacy. Podstawą prawną jest uchwała Sądu Najwyższego z 28 kwietnia 1994 roku, sygnatura akt I PZP 52/93. Zmiana warunków płacy i pracy oraz rodzaju zawartej umowy (z umowy zawartej na czas nieokreślony na umowę zawartą na czas określony) możliwa jest za pomocą porozumienia zmieniającego. To pisemne porozumienie pracodawcy i pracownika, na które pracownik musi wyrazić zgodę. Zauważyć należy, że możliwość zmiany rodzaju umowy potwierdził wyrok Sądu Najwyższego z dnia 5 sierpnia 1980 roku, PR 52/80. Sąd Najwyższy wydanym wyrokiem potwierdził, że dopuszczalne jest wprowadzenie zmian rodzaju umowy za pomocą porozumienia zmieniającego i wywołuje ono określone w treści porozumienia skutki prawne. 

Należy pamiętać, że porozumienie zmieniające warunki pracy lub płacy może wprowadzić zmiany zarówno na korzyść, jak i na niekorzyść pracownika. Aby treść porozumienia zmieniającego zaczęła obowiązywać niezbędna, jest pisemna zgoda pracownika na zaproponowane przez pracodawcę zmiany. Wniosek o wprowadzenie zmian warunków zatrudnienia może złożyć zarówno pracodawca, jak i pracownik. 

Więcej na temat zwolnienia z obowiązku świadczenia pracy dowiesz się w poniższym szkoleniu. Kliknij grafikę i poznaj jego program.

Jakich kwestii dotyczy porozumienie zmieniające?

Porozumienie zmieniające może dotyczyć m.in. kwestii takich jak:

• zmiany wynagrodzenia pracownika,
• zmiany wymiaru czasu pracy pracownika,
• zmiany stanowiska pracy pracownika,
• zmiany rodzaju umowy o pracę,
• zmiany miejsca pracy pracownika,
• zmiany rodzaju wykonywanej pracy przez pracownika.

Porozumienie zmieniające może zostać zawarte na czas określony (w formie czasowej) lub nieokreślony (w formie stałej). W przypadku zawarcia porozumienia zmieniającego na określony czas, po upływie określonego w porozumieniu terminu, pracownik powraca do warunków zatrudnienia obowiązujących przed wprowadzeniem porozumienia zmieniającego. 

Należy pamiętać o tym, że porozumienie zmieniające nie może dotyczyć zmiany daty zawarcia umowy w tym m.in. okresu jej obowiązywania oraz zmiany stron umowy w tym m.in. pracodawcy i pracownika. 

Aby omawiane porozumienie było ważne niezbędna, jest zgoda dwóch stron (zarówno pracodawcy, jak i pracownika). Co do zasady zgoda ta powinna zostać wyrażona na piśmie. 

Zmiana warunków płacy i pracy - sprawdźmy jak to, wygląda w praktyce!

Przykład 1 – Pracownik składa ofertę dotyczącą porozumienia zmieniającego

Zmiana limitów dorabiania do emerytury sprawiła, że pracownik zatrudniony w firmie złożył w kadrach pismo z prośbą o obniżenie jego wynagrodzenia o określoną kwotę. Porozumienie zmieniające zostało podpisane, gdyż pracodawca wyraził zgodę na ofertę pracownika.

Przykład 2 – Pracodawca składa ofertę dotyczącą zmiany rodzaju umowy o pracę

Pracodawca postanowił zmienić formę zatrudnienia pracownika, który został zatrudniony na umowę o pracę na czas określony (3 lata). Aby tego dokonać, pracodawca podpisuje z pracownikiem porozumienie zmieniające, które zmienia rodzaj umowy na umowę o pracę na czas nieokreślony.

Przykład 3 – Pracownik otrzymuje awans

Zatrudniony w firmie pracownik otrzymuje awans, który powoduje zwiększenie wynagrodzenia pracownika. Dodatkowo otrzymany awans powoduje nałożenie na pracownika nowych obowiązków służbowych. Pracodawca składa pracownikowi ofertę. Jeżeli pracownik zdecyduje się na oferowane warunki, za obopólną zgodą strony podpisują porozumienie zmieniające, które zmienia warunki pracy i płacy.

Przykład 4 – Zmiana wymiaru czasu pracy

Pracownik zatrudniony jest w danej firmie na pełen etat. Jednak obecna sytuacja życiowa pracownika (np. opieka nad schorowaną matką) nie pozwala pracować tej osobie w pełnym wymiarze godzin. Pracownik może zwrócić się do kadr z wnioskiem o czasowe zmniejszenie wymiaru czasu pracy do np. ½ etatu. Porozumienie zmieniające podpisywane jest, jeżeli pracodawca wyrazi na proponowane warunki zgodę. 

Warto jeszcze raz podkreślić, że porozumienie zmieniające podpisywane jest w momencie, gdy obie strony wyrażą na nie zgodę. Należy również pamiętać, że żadna ze stron nie może nakłaniać drugiej do przyjęcia oferowanych warunków. Porozumienie zmieniające często potocznie nazywane jest aneksem do umowy. Aneks do umowy o pracę to to samo co porozumienie zmieniające.

Z kim może być zawarte porozumienie zmieniające warunki pracy i płacy?

Porozumienie zmieniające zawierane jest pomiędzy pracownikiem i pracodawcą po wyrażeniu zgody obydwu stron na proponowane warunki. Przypomnieć należy, że porozumienie zmieniające może dotyczyć wszystkich postanowień umownych oraz każdego rodzaju umowy o pracę. Porozumienie zmieniające może być zawarte m.in. pomiędzy pracodawcą i pracownikiem zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na czas określony oraz pomiędzy pracodawcą i pracownikiem zatrudnionym na umowę o pracę na czas nieokreślony. 

Dobrze skonstruowane porozumienie zmieniające powinno zawierać informację takie jak:

• data zawarcia porozumienia,
• dane stron porozumienia,
• odpowiedni tytuł,
• niezbędne informację z umowy o pracę,
• dokładny opis zmiany warunków pracy i/lub płacy,
• okres obowiązywania zmienionych warunków pracy i/lub płacy (zapis czy zmiany te wprowadzane są na określony czas czy na stałe),
• czytelny podpis każdej ze stron.

Porozumienie zmieniające a wypowiedzenie zmieniające – różnice

Wypowiedzenie zmieniające stosowane jest wtedy, gdy zaproponowano pracownikowi zmianę warunków zatrudnienia, a jednocześnie, w przypadku tego pracownika stosuje się odpowiednie przepisy, które dotyczą wypowiedzenia umowy o pracę. Wypowiedzenie zmieniające co do zasady wręczane jest pracownikowi, kiedy ten nie wyrazi zgody na ofertę złożoną w porozumieniu zmieniającym. Należy podkreślić, że wypowiedzenie zmieniające zwykle jest o wiele mniej korzystne niż zaproponowana oferta w porozumieniu zmieniającym, dlatego w tej sytuacji pracownik może zgodzić się przyjąć pierwotną ofertę pracodawcy. W przypadku ponownej odmowy następuje wypowiedzenie umowy o pracę i umowa o pracę zostaje rozwiązana z upływem dodatkowego okresu wypowiedzenia. Reguluje to art. 42 par. 1 i 3 Kodeksu pracy. 

Różnice pomiędzy porozumieniem zmieniającym a wypowiedzeniem zmieniającym

Okres obowiązywania nowych warunków pracy i płacy

• Porozumienie zmieniające - Określone w porozumieniu nowe warunki obowiązują od dnia, który został wskazany w porozumieniu. Warunki te mogą zostać wprowadzone na stałe lub na określony czas (podana data końcowa).
• Wypowiedzenie zmieniające - Określone warunki zaczynają obowiązywać po upływie okresu wypowiedzenia.

Dokument – forma

• Porozumienie zmieniające - Pisemna, zmiana warunków umowy o pracę wymaga zastosowania formy pisemnej, określone zostało to w art. 29 par. 4 Kodeksu pracy.
• Wypowiedzenie zmieniające - Pisemna, określa to art.42 par. 2 Kodeksu pracy.

Odmowa przyjęcia proponowanych zmian przez pracownika – skutki

• Porozumienie zmieniające - W przypadku porozumienia zmieniającego pracownik nie odczuwa żadnych konsekwencji, zatrudnienie dalej odbywa się na ustalonych warunkach.
• Wypowiedzenie zmieniające - W przypadku odmowy przyjęcia nowych warunków następuje wypowiedzenie warunków pracy i rozwiązanie umowy o pracę wraz z upływem dodatkowego okresu wypowiedzenia, który został wskazany w wypowiedzeniu.

Okres, w którym pracownik musi udzielić odpowiedzi

• Porozumienie zmieniające - Nie ma konkretnego terminu. Pracodawca może zaproponować termin, do którego pracownik ma złożyć odpowiedź.
• Wypowiedzenie zmieniające - Dokument ten zawiera konkretną datę, jest to połowa okresu wypowiedzenia.

Rodzaj umowy – zmiana

• Porozumienie zmieniające - Za pomocą porozumienia zmieniającego można zmienić rodzaj umowy o pracę.
• Wypowiedzenie zmieniające - Zmiana rodzaju umowy jest niedopuszczalna.

Charakter zmian dla pracownika

• Porozumienie zmieniające - Korzystny lub niekorzystny, z założenia jednak są to zmiany korzystne.
• Wypowiedzenie zmieniające - Zmiana warunków pracy ma charakter korzystny lub niekorzystny, z założenia zmiany są niekorzystne.

Inicjator zmian

• Porozumienie zmieniające - Inicjatorem zmian może być zarówno pracodawca, jak i pracownik.
• Wypowiedzenie zmieniające - Inicjatorem zmian jest wyłącznie pracodawca.

Charakter oświadczenia

• Porozumienie zmieniające - Porozumienie zmieniające ma charakter dwustronny. Wynika on z ustaleń obu stron.
• Wypowiedzenie zmieniające - Jest to jednostronna decyzja pracodawcy.

Podstawa prawna

• Porozumienie zmieniające - Art.353(1) Kodeks cywilny
• Wypowiedzenie zmieniające - Art 42 Kodeks pracy

Daniel Pałyga

Trener

Były Inspektor Pracy w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Opolu. Wieloletni trener, wykładowca na uczelni wyższej, który przeprowadził ponad 2000 godzin szkoleń. Specjalista z zakresu prawa pracy, legalności zatrudnienia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Od 1997 związany z szeroko pojętym zarządzaniem ludźmi. Posiada doświadczenie z zakresu stosowania i interpretacji dokonywanych przez organy państwowe oraz najlepszych praktyk stosowanych przez podmioty prywatne.

Dowiedz się więcej