Równoważny system czasu pracy - Zasady wprowadzania równoważnego czasu pracy

Czym jest równoważny system czasu pracy? Na czym polega jego wdrożenie i kiedy można go stosować? Przeczytaj artykuł i dowiedz się wszystkiego na temat równoważnego czasu pracy.

Spis treści:

• Na czym polega równoważny system czasu pracy i kiedy można go stosować?
• Jak wprowadzić równoważny system czasu pracy?
• Kiedy nie można realizować pracy w równoważnym systemie czasu?
• Przygotowanie grafiku w równoważnym czasie pracy
• Okresy odpoczynku oraz przerwy w pracy pracownika w systemie równoważnym

Na czym polega równoważny system czasu pracy i kiedy można go stosować?

Równoważny system czasu pracy to jedna z form organizacji czasu pracy, dostępna dla pracodawców. Polega on na wydłużeniu czasu pracy w określonym dniu lub tygodniu, dając jednocześnie możliwość skrócenia czasu pracy w innym dniu lub tygodniu, lub możliwość udzielenia dni wolnych od pracy.

Najczęściej korzysta się z systemu równoważnego czasu pracy w sytuacjach, gdzie pracownikowi nie wystarcza 8 godzin pracy do wykonania wszystkich zadań wynikających z charakteru działalności pracodawcy bądź związane jest z rodzajem pracy lub jej organizacją. Oczywiście wprowadzenie równoważnego czasu pracy wymaga od pracodawcy trzymania się określonych zasad. W ramach systemu równoważnego czasu pracy istnieje zatem możliwość przedłużenia dobowego wymiaru czasu pracy poza standardowe 8 godzin, aż do nawet maksymalnie 24 godzin w ciągu jednej doby (przy zachowaniu określonych warunków). Ponieważ pracownicy zatrudnieni w tym systemie muszą zachować przeciętny tygodniowy wymiar czasu pracy wynoszący 40 godzin w okresie rozliczeniowym, wydłużony dzienny czas pracy jest kompensowany krótszym dobowym wymiarem czasu pracy w innych dniach lub poprzez udzielenie dodatkowych dni wolnych od pracy.

Dobowy wymiar czasu pracy

Dobowy wymiar czasu pracy może być przedłużony do 16 godzin w przypadku dozoru urządzeń lub związanych z częściowym pozostawaniem w pogotowiu do pracy, natomiast przedłużenia do 24 godzin można dokonać w przypadku pilnowania mienia lub ochrony osób oraz w stosunku do pracowników zakładowych straży pożarnych i zakładowych służb ratowniczych.

Stosowany system równoważnego czasu pracy może być wdrożony w obrębie jednego miesiąca rozliczeniowego. Jednakże Kodeks Pracy pozwala na stosowanie tego systemu także w okresie trzymiesięcznym, a w przypadku prac sezonowych, okres rozliczeniowy może być przedłużony nawet do 4 miesięcy. Chcesz dowiedzieć się więcej na temat zasad stosowania równoważnego czasu pracy? Zobacz program naszego szkolenia.

Jak wprowadzić równoważny system czasu pracy?

System i rozkład czasy pracy w systemie równoważnym powinien być ustanowiony w ramach układu zbiorowego pracy, jeśli pracodawca podlega takiemu układowi, lub w regulaminie pracy, jeżeli pracodawca ma obowiązek ustalenia takiego regulaminu. System pracy może być wprowadzony za pomocą obwieszczenia, jeśli pracodawca nie jest zobligowany do ustalenia regulaminu pracy lub nie jest objęty układem zbiorowym pracy. W wymienionych wyżej dokumentach wewnętrznych należy również precyzyjnie określić długość okresu rozliczeniowego czasu pracy, która będzie obowiązywać w ramach tego systemu czasu pracy, zachowując przy tym wyżej wspomniane ograniczenia.

Jak wprowadzić system równoważnego czasu pracy, gdy zakładowa organizacja związkowa mówi NIE?

Niemniej jednak pracodawca, który nie posiada zakładowej organizacji związkowej lub pracodawca, którego zakładowa organizacja związkowa nie wyraża zgody na ustalanie lub modyfikowanie systemów i harmonogramów czasu pracy oraz okresów rozliczeniowych czasu pracy, może przyjąć okresy rozliczeniowe czasu pracy dłuższe niż miesięczne pod warunkiem wcześniejszego poinformowania odpowiedniego okręgowego inspektora pracy. Obowiązek zawiadomienia właściwego okręgowego inspektora pracy nie oznacza konieczności oczekiwania na uzyskanie zgody organów Państwowej Inspekcji Pracy na wydłużenie okresu rozliczeniowego. Informacje dotyczące stosowania dłuższych okresów rozliczeniowych przez pracodawców są jedynie zbierane i przechowywane w odpowiednich okręgowych inspektoratach pracy i mogą być brane pod uwagę w planowaniu przyszłych kontroli w zakładach pracy.

Wprowadzenie równoważnego rozkładu czasu w zakładzie pracy  nie wywołuje konieczności zwiększenia ilości urlopu pracownikom, nie generuje również dodatkowych kosztów w postaci dodatkowego wynagrodzenia. System bowiem nie generuje większej liczby godzin pracy, lecz inny rozkład czasu pracy.

Kiedy nie można realizować pracy w równoważnym systemie czasu?

Należy pamiętać, że art. 148 Kodeksy Pracy wprowadza ograniczenia jeśli chodzi o czas pracy, określonej grupy pracowników. W przypadku:

• kobiet w ciąży,
• pracowników zatrudnionych na stanowiskach pracy, gdzie występują przekroczenia maksymalnych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników potencjalnie szkodliwych dla zdrowia,
• pracowników, którzy sprawują opiekę nad dzieckiem do lat 4 (chyba że wyrażą na to zgodę)

czas pracy nie może przekroczyć 8 godzin dziennie. Zatem wprowadzenie równoważnego czasu pracy w praktyce okazuje się być niemożliwe.

Przygotowanie grafiku w równoważnym czasie pracy

W systemie równoważnego czasu pracy, który pozwala na wydłużenie czasu pracy ponad 8 godzin w ciągu doby, co skutkuje krótszym czasem pracy w innych dniach lub większą liczbą dni wolnych, niezbędne jest tworzenie dla pracowników harmonogramów lub grafików pracy.

Zazwyczaj taki plan czasu pracy powinien być opracowany na cały ustalony przez pracodawcę okres rozliczeniowy. Plan czasu pracy danego pracownika może także obejmować okres krótszy niż okres rozliczeniowy, ale musi trwać co najmniej 1 miesiąc, zgodnie z przepisem art. 129 § 3 Kodeksu pracy. Pracodawca ma obowiązek przekazać pracownikowi nowy grafik w formie pisemnej lub elektronicznej minimum 1 tydzień przed rozpoczęciem pracy w okresie, na który został przygotowany dany grafik. W grafiku powinno być jasno określone, w których dniach oraz o jakich godzinach pracownik ma wykonywać pracę, a także które dni zostały przeznaczone na jego okresy dni wolnych. Ważnie jest także to, że nie ma możliwości i zgody prawnej na przygotowanie grafiku czasu pracy na kilka dni przed rozpoczęciem wykonywania pracy.

Jak wprowadzić elastyczny rozkład godzin pracy?

Nie istnieją żadne przeszkody prawne w przepisach prawa pracy, które uniemożliwiają stosowanie elastycznych lub ruchomych rozkładów czasu pracy w tym systemie czasu pracy. W związku z tym można uwzględniać:

• różne godziny rozpoczęcia pracy w tych dniach, które zgodnie z przyjętym grafikiem są dla pracowników dniami pracy,
• przedział czasu, w którym pracownik decyduje o godzinie rozpoczęcia pracy w dniu, który zgodnie z grafikiem jest dla pracownika dniem pracy.

Należy jednak cały czas pamiętać, że stosowanie ruchomych rozkładów czasu pracy nie może naruszać przysługującemu pracownikowi prawa do okresów odpoczynku dobowego i tygodniowego.

Nie ma specjalnych wytycznych dotyczących ustalania planów czasu pracy pracowników w systemie równoważnym. Bardzo istotne jest jednak aby grafiki czasu pracy uwzględniały liczbę godzin pracy zgodną z obowiązującym wymiarem czasu pracy w danym okresie rozliczeniowym i określonym etatem pracownika. Ponadto powinny one zapewniać pracownikowi wymagane przerwy dobowe i tygodniowe oraz nie powinny naruszać obowiązujących reguł dotyczących doby pracowniczej, chyba że pracodawca stosuje ruchome plany czasu pracy.

Okresy odpoczynku oraz przerwy w pracy pracownika w systemie równoważnym

Jakie okresy odpoczynku przysługują w przypadku zastosowania w zakładzie pracy w/w systemu czasu pracy? Każdemu pracownikowi w każdej dobie przysługuje prawo do minimum 11 godzin nieprzerwanego odpoczynku a w tygodniu prawo do przynajmniej 35 godzin nieprzerwanego odpoczynku.

Zgodnie z przepisami kodeksu pracy pracownikom pracującym w systemie równoważnym przysługuje 15-minutowa przerwa w pracy. Ta przerwa jest przyznawana, pod warunkiem że pracownik ma co najmniej 6 godzin wymiaru czasu pracy w ciągu dnia (zgodnie z art. 134 Kodeksu pracy). Pracodawca w tym przypadku ma również możliwość wprowadzenia 60-minutowej przerwy w pracy, niewliczanej do czasu pracy. Wprowadzenie takiej przerwy powinno być określone w układzie zbiorowym pracy lub regulaminie pracy. Natomiast w przypadku pracodawcy, który nie jest związany układem zbiorowym pracy ani nie ma obowiązku ustalania regulaminu pracy, zapis ten powinien znaleźć się w umowie o pracę zgodnie z art. 141 Kodeksu Pracy.

System równoważnego czasu pracy - Podsumowanie

Chcesz dowiedzieć się więcej, jak w praktyce wygląda wprowadzenie równoważnego systemu czasu pracy – skorzystaj z naszego szkolenia.

Kalina Kaczmarek

Trener

Ekspert prawa pracy z 20 letnim doświadczeniem; prowadzi działalność konsultingowo - szkoleniową w zakresie "twardego HR". W latach 2001-2018 była pracownikiem Państwowej Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, na stanowiskach inspektora pracy a następnie starszego inspektora pracy. Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi, specjalizuje się w problematyce prawnej ochronie pracy, doradca i stały współpracownik wielu przedsiębiorstw i instytucji.

Dowiedz się więcej