Awans zawodowy nauczyciela

Rok 2022 przyniósł szereg znaczących zmian, a jedną z najbardziej istotnych jest rewolucja w systemie awansu zawodowego nauczycieli. W sezonie szkolnym 2022/2023 wprowadzono nowelizację, która nadal budzi wiele kontrowersji i wyzwań. W niniejszym artykule szczegółowo omówimy nowy model awansu zawodowego dla nauczycieli, dostarczając kompleksowej analizy zmian od A do Z.

1. „Stary” i „nowy” awans zawodowy nauczyciela
2. Przygotowanie do zawodu nauczyciela
3. Warunki nadania nauczycielowi mianowanemu stopnia nauczyciela dyplomowanego
4. Ważne przepisy przejściowe

„Stary” i „nowy” awans zawodowy nauczyciela

Proces awansu zawodowego nauczyciela, ściśle określony przez Kartę Nauczyciela oraz rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 1 marca 2013 r. dotyczące uzyskiwania stopni awansu przez nauczycieli, został wprowadzony w 2000 roku i do niedawna nie ulegał żadnym zmianom.

„Stary” model awansu zawodowego obejmował cztery stopnie:

• 1. Nauczyciel stażysta,
• 2. Nauczyciel kontraktowy,
• 3. Nauczyciel mianowany,
• 4. Nauczyciel dyplomowany.

Jednak 5 sierpnia 2022 roku Sejm przyjął ustawę zmieniającą Kartę Nauczyciela oraz niektóre inne ustawy. Nowelizacja ta wprowadza szereg zmian w systemie awansu zawodowego nauczycieli, zwłaszcza w kontekście oceny jakości ich pracy. Ocenę dorobku zawodowego, silnie powiązaną z rozwojem zawodowym, zlikwidowano. Ponieważ awans zawodowy wpływa na wynagradzanie nauczycieli, nowelizacja ta wprowadza również znaczące zmiany w tym obszarze. Dodatkowo gwarantuje ona uczniom i rodzicom możliwość konsultacji z nauczycielem, a także określa czas dostępności nauczyciela, w ramach którego może prowadzić konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców.

Nowa ustawa zawiera także przepisy przejściowe, które mają na celu płynne dostosowanie do nowych zasad oraz ochronę tzw. praw nabytych. Widoczna jest wyraźna modernizacja całej struktury kariery zawodowej nauczycieli.

Wprowadzona w 2022 roku nowelizacja systemu awansu zawodowego nauczyciela skutkuje zmniejszeniem liczby stopni, likwidując stopień nauczyciela stażysty i nauczyciela kontraktowego. Celem tych zmian jest zapewnienie nauczycielom wystarczającego czasu na zdobycie praktycznych umiejętności przed ich weryfikacją, jednocześnie umożliwiając podwyższenie ich wynagrodzenia.

Przygotowanie do zawodu nauczyciela

Po wprowadzeniu zmian w 2022 roku, osoba rozpoczynająca pracę w szkole jako nauczyciel staje się nauczycielem początkującym. Aby uzyskać stopień nauczyciela mianowanego, taka osoba musi przejść proces przygotowania zgodnie z nowymi zasadami. Proces ten trwa standardowo 3 lata i 9 miesięcy, ale istnieje możliwość skrócenia go do 2 lat i 9 miesięcy, o ile spełnione są warunki opisane w artykule 9ca ustęp 2 Karty Nauczyciela.

Warunki nadania stopnia nauczyciela mianowanego określa szczegółowo artykuł 9b ust 1 Karty Nauczyciela i obejmują:

• Spełnienie wymagań kwalifikacyjnych do zajmowania stanowiska nauczyciela;
• Ukończenie przygotowania do zawodu nauczyciela lub dodatkowego przygotowania do tego zawodu;
• Posiadanie co najmniej dobrej oceny pracy;
• Uzyskanie pozytywnej opinii komisji po przeprowadzeniu zajęć;
• Zdanie egzaminu przed komisją egzaminacyjną;

Ważnym elementem procesu jest również przydzielenie nauczycielowi początkującemu mentora przez dyrektora szkoły, zgodnie z artykułem 9ca ust 11 Karty Nauczyciela. Mentor powinien być nauczycielem mianowanym lub dyplomowanym, nie zajmującym stanowiska kierowniczego, chyba że chodzi o przedszkola, szkoły i placówki wymienione w artykule 1 ustęp 2 punkt 1a i 2 Karty Nauczyciela. Zasady dotyczą również szkół artystycznych, gdzie mentorem może być nauczyciel mianowany lub dyplomowany zajmujący stanowisko kierownicze. Zadania mentora są szczegółowo opisane w artykule 9ca ust 12 Karty Nauczyciela.

Warunki nadania nauczycielowi mianowanemu stopnia nauczyciela dyplomowanego

Nowa regulacja Karty Nauczyciela wprowadziła wytyczne dotyczące starania się o status nauczyciela dyplomowanego, które obejmują:

• Spełnienie wymagań kwalifikacyjnych do zajmowania stanowiska nauczyciela;
• Przepracowanie wymaganej liczby lat w szkole;
• Posiadanie co najmniej oceny bardzo dobrej w pracy;
• Zdobycie akceptacji ze strony komisji kwalifikacyjnej.

Ważne przepisy przejściowe

Nowelizacja z dnia 5 sierpnia 2022 r. dotycząca zmiany ustawy Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw wprowadziła szereg istotnych regulacji przejściowych, umożliwiających nauczycielom "ukończenie" ścieżki awansu na podstawie obowiązujących dotychczas przepisów.

W ramach przepisów przejściowych uwzględniono sytuację nauczycieli, którzy posiadają stopień nauczyciela kontraktowego lub właśnie rozpoczęli staż. Jeśli nauczyciel do 31 sierpnia 2022 r. zdobędzie stopień nauczyciela kontraktowego, ale przed 1 września 2021 r. nie rozpoczął stażu na stopień nauczyciela mianowanego, wymiar tego stażu zostanie skrócony o rok.

Podobne zasady obowiązują nauczycieli mianowanych, którzy do momentu wejścia w życie nowych przepisów nie zdobyli stopnia nauczyciela dyplomowanego - do 2027 r. mogą to uczynić na dotychczasowych zasadach. Wymagany okres pracy w szkole zostaje skrócony o dwa lata, jeżeli:

• Ukończyli staż na stopień nauczyciela mianowanego zgodnie z poprzednimi przepisami.
• Uzyskali stopień nauczyciela mianowanego przed 1 września 2022 r.
• Otrzymali stopień nauczyciela mianowanego, będąc urlopowanymi ze względu na pełnienie funkcji w związkach zawodowych, po upływie 5 lat od nadania im stopnia nauczyciela kontraktowego.

Zgodnie z wyjaśnieniem MEiN, nauczyciel, który rozpoczął staż na stopień nauczyciela dyplomowanego przed 1 września 2022 r., ale do tego dnia nie uzyskał tego stopnia:

• Kontynuuje staż na stopień nauczyciela dyplomowanego zgodnie z przepisami, które obowiązywały przed 1 września 2022 r.
• W momencie ukończenia stażu, nauczyciel zobligowany jest do opracowania sprawozdania z realizacji planu rozwoju zawodowego. Po jego otrzymaniu, dyrektor szkoły zobligowany jest do dokonania oceny dorobku zawodowego nauczyciela. 

Rok szkolny 2021/2022 był ostatnim rokiem szkolnym, w którym można było rozpocząć staż na stopień nauczyciela dyplomowanego. Od 1 września 2022 r. nie istnieje już możliwość rozpoczęcia stażu na stopień nauczyciela dyplomowanego. Aby poszerzyć wiedzę na temat nowej ścieżki awansu zawodowego, zapraszamy do skorzystania z naszych kompleksowych szkoleń online, które nie tylko dostarczą wiedzy, ale również umożliwią zdobycie praktyki. Zachęcamy także do zapoznania się z nowelizacją ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Zapraszamy do przeczytania również o nowelizacji ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych.

Ewa Bielecka

Trener

Absolwentka Uniwersytetu Gdańskiego na Wydziale Prawa i Administracji  - kierunek: Administracja oraz  Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach na Wydziale Prawa i Administracji kierunek: Prawo. Długoletni pracownik działu Prawnego w  Państwowej  Inspekcji Pracy Oddział w Koszalinie, wykładowca prawa pracy i ubezpieczeń społecznych  –  na Gdańskiej Wyższej Szkole Humanistycznej Filia w Koszalinie, wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych –  na Politechnice Koszalińskiej,  wykładowca prawa pracy na studiach podyplomowych  -  w Europejskim Centrum Edukacyjnym w Koszalinie. Obecnie prowadzi własną działalność gospodarczą, zajmuje się szkoleniami i doradztwem z zakresu prawa pracy. Ekspert z zakresu prawa pracy, specjalista ds. doradztwa kadrowego i regulaminów pracy, doświadczony trener. Wieloletni pracownik Państwowej Inspekcji Pracy.

Dowiedz się więcej