Kontrola legalności zatrudnienia cudzoziemca

Polska z roku na rok staje się coraz popularniejszym kierunkiem emigracji cudzoziemców, w celu poszukiwania pracy. Obecnie Polska to główny kierunek obierany przez cudzoziemców zza wschodniej granicy. Taka sytuacja jest korzystna dla osób przybywających, ponieważ szybko mogą znaleźć pracę, a pracodawcy mogą liczyć na tania siłę roboczą. W wyniku takich działań, polski rynek pracy jest „zapychany” tańszym rozwiązaniem. Takie działania mają również swoją ciemną stronę. Brak możliwości wykorzystania potencjału pracowniczego Polaków, wzrost bezrobocia, czy narastające zjawisko chęci obchodzenia przepisów legalności zatrudnienia. W dzisiejszym artykule skupimy się na kontroli legalności zatrudnienia cudzoziemców.

Spis treści:

• Kiedy możemy powiedzieć o nielegalnym wykonywaniu pracy przez cudzoziemca?
• Kto i na jakiej podstawie może dokonać kontroli legalności zatrudnienia?
• W jaki sposób Straż Graniczna przeprowadza kontrolę legalności zatrudnienia?
• W jaki sposób Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadza kontrole legalności zatrudnienia?
• Ile może trwać kontrola?
• Jakie prawa ma osoba kontrolowana?
• Co dzieje się w przypadku ujawnienia nielegalnego zatrudniania cudzoziemców?

Kiedy możemy powiedzieć o nielegalnym wykonywaniu pracy przez cudzoziemca?

Zanim przejdziemy do omówienia sposobów kontroli legalności zatrudnienia, musimy określić sytuację, które podlegają pod nielegalne wykonywanie pracy. Należą do nich:

1. Brak ważnej wizy lub innego dokumentu uprawniającego go do pobytu w Polsce;
2. Brak uprawnień do wykonywania pracy na podstawie posiadanej przez cudzoziemca podstawy pobytu w Polsce;
3. Wykonywanie pracy bez zezwolenia na pracę, jeśli jest ono wymagane;
4. Wykonywanie pracy na innym stanowisku lub warunkach niż określone w wydanym dokumencie legalizującym na pracę;
5. Wykonywanie pracy bez umowy zawartej w formie pisemnej;

Kto i na jakiej podstawie może dokonać kontroli legalności zatrudnienia?

Do kontroli legalności zatrudnienia są upoważnione dwie instytucje:

1. Straż graniczna na podstawie ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej;
2. Państwowa Inspekcja Pracy na podstawie ustawy z dnia 6 czerwca 2019 r. o Państwowej Inspekcji Pracy;

W jaki sposób Straż Graniczna przeprowadza kontrolę legalności zatrudnienia?

Straż Graniczna zgodnie z przepisami, które zostały uregulowane w ww. ustawie ma za zadanie prowadzenie kontroli w zakresie przestrzegania przepisów dotyczących legalności wykonywania pracy cudzoziemców, prowadzonej przez nich działalności gospodarczej oraz powierzonej im wykonywanej pracy.

Nie każdy jednak może przeprowadzić taka kontrolę. Osoba kontrolująca musi działać na podstawie stosownego upoważnienia udzielonego przez właściwego komendanta placówki.

Funkcjonariusze Straży Granicznej nie mają obowiązku wcześniejszego informowania o kontroli, jednakże maja obowiązek okazania kontrolowanej osobie ww. upoważnienia. Wyjątkiem jest nagła sytuacja, która upoważnia kontrolującego do przeprowadzenia kontroli tylko na podstawie legitymacji służbowej. W obowiązku Straży Graniczne jest dosłanie w ciągu 7 dni stosownego dokumentu, który potwierdza upoważnienie kontrolującego.

Kontrola Straży Granicznej ma miejsce w siedzibie przedsiębiorcy oraz w pozostałych miejscach wykonywania pracy bądź prowadzenia działalności gospodarczej. Kontrola obejmuje także miejsca przechowywania wszelkich dokumentów związanych z zatrudnieniem i powierzeniem pracy cudzoziemców lub prowadzeniem działalności gospodarczej.

W przypadku stwierdzenia naruszenia, po zakończeniu kontroli Funkcjonariusz Straży Granicznej jest zobowiązany do sporządzenia protokołu kontroli. Jeśli jednak osoba przeprowadzająca kontrolę stwierdzi, że nie doszło do naruszeń ma za zadanie sporządzenie notatki służbowej.

W jaki sposób Państwowa Inspekcja Pracy przeprowadza kontrole legalności zatrudnienia?

Państwowa Inspekcja Pracy zgodnie z przepisami w ww. ustawie ma za zadanie sprawowanie kontroli legalności zatrudnienia. Do głównych zadań w zakresie przeprowadzanej kontroli należą:

1. Legalność powierzenia wykonywania pracy cudzoziemcowi na podstawie oświadczenia o powierzeniu wykonywania pracy oraz legalność wykonywania pracy przez cudzoziemca;
2. Zgodność z przepisami zawartej umowy o pracę (umowy cywilnoprawnej);
3. Zgłoszenie cudzoziemca do ubezpieczeń społecznych;
4. Opłacanie składek na Funduszu Pracy;
5. Zachowanie minimalnych standardów przewidzianych polskimi przepisami prawa pracy w stosunku do cudzoziemców oddelegowanych do pracy w Polsce;

Osoba kontrolowana przez Państwowa Inspekcję Pracy jest zobowiązana do przekazania dokumentów pozwalających na identyfikację zarówno podmiotu kontrolowanego, jak i osób zatrudnionych. Obowiązkowe dokumenty jakie powinien posiadać pracodawca zatrudniający cudzoziemca to:

1. Dokument podróży (paszport) cudzoziemca;
2. zezwolenie na pracę bądź oświadczenie o powierzeniu wykonywania pracy cudzoziemcowi;
3. umowę o pracę lub umowę cywilnoprawną (np. umowę zlecenia), a także inne, każdorazowo określane przez inspektora pracy.

Ile może trwać kontrola?

1. Mikroprzedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 10 pracowników) – 12 dni roboczych;
2. Przedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 50 pracowników) – 18 dni roboczych;
3. Średnie przedsiębiorstwa (zatrudniające mniej niż 250 pracowników) – 24 dni roboczych;
4. Pozostałe przedsiębiorstwa – 48 dni roboczych;

Jakie prawa ma sobą kontrolowana?

Osoba kontrolowana może wyrazić swój sprzeciw (poparty uzasadnieniem) w odniesieniu do kontroli, ma na to 3 dni robocze od dnia wszczęcia kontroli. W przypadku odwołania się placówki kontrolowanej Straż Graniczna i Państwowa Inspekcja Pracy, mają 3 dni od dnia doręczenia sprzeciwu na podjęcie decyzji o kontynuacji kontroli lub zaprzestaniu.

Co dzieje się w przypadku ujawnienia nielegalnego zatrudniania cudzoziemców?

Jeżeli Państwowa Inspekcja Pracy lub Straż graniczna odkryją, że pracodawca nielegalnie podjął się współpracy z cudzoziemcom, grozi mu grzywna od 1 000 zł do nawet 30 000 zł. W przypadku nielegalnego zatrudnienia cudzoziemca i dodatkowo wprowadzenia go w błąd wykorzystując zależność służbową czy wyzyskując, doprowadzają do nielegalnego wykonywania pracy, grzywna wynosi od 3 000 tyś zł do 30 000 tyś zł.

Cudzoziemiec, który świadomie podjął decyzję o nielegalnej współpracy, również może zostać objęty grzywną lub nawet zobowiązany do opuszczenia Polski.

Daniel Pałyga

Trener

Były Inspektor Pracy w Okręgowym Inspektoracie Pracy w Opolu. Wieloletni trener, wykładowca na uczelni wyższej, który przeprowadził ponad 2000 godzin szkoleń. Specjalista z zakresu prawa pracy, legalności zatrudnienia oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Od 1997 związany z szeroko pojętym zarządzaniem ludźmi. Posiada doświadczenie z zakresu stosowania i interpretacji dokonywanych przez organy państwowe oraz najlepszych praktyk stosowanych przez podmioty prywatne.

Dowiedz się więcej