Czy pracodawca może badać alkomatem? Prewencyjna kontrola trzeźwości pracowników przez pracodawcę

13 stycznia 2023 roku zostały uchwalone przez Sejm zmiany przepisów dotyczących kontroli trzeźwości w pracy, obecnie czekają one na podpis Prezydenta i wejdą w życie po 14 dniach od momentu ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Dotychczas pracodawca mógł sprawdzić stan trzeźwości pracowników, tylko w sytuacji, gdy łącznie zostały spełnione dwa warunki: badanie odbywało się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodziło uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy oraz badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzał uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja). Po wejściu w życie nowych przepisów sytuacja ta zdecydowanie ulegnie zmianie, jednak w związku z nowymi uprawnieniami pracodawców w zakresie kontroli trzeźwości pracowników pojawią się również nowe obowiązki. Poznajmy zatem odpowiedzi na podstawowe pytania: kiedy pracodawca może kontrolować trzeźwość pracowników, kto takie badanie może przeprowadzić i jakie procedury w związku z tym należy wprowadzić w firmie.

Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące kontroli trzeźwości w miejscu pracy zostały wprowadzone 21 lutego 2023 roku. Przepisy te umożliwiają przeprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników, a także kontroli na obecność środków odurzających. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są prawa i obowiązki pracodawców, jak i osób zatrudnionych w 2025 roku.

Spis treści:

• Kiedy pracodawca może zbadać pracownika alkomatem? Nowe przepisy dotyczące badania trzeźwości pracowników
• Czy pracodawca może badać alkomatem w 2025?
• Kontrola trzeźwości pracowników możliwa w dwóch przypadkach!
• Kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu - jaki jest jej cel?
• Czy pracownik musi poddać się badaniu stanu trzeźwości?
• Czy wprowadzenie kontroli trzeźwości musi być ogłoszone przed pracownikami?
• Przeprowadzanie prewencyjnych kontroli trzeźwości
• Ile można mieć promili w pracy według Kodeksu Pracy?
• Co zrobić, gdy pracownik jest w pracy w stanie nietrzeźwości? Czy można dopuścić pracownika do pracy?
• Co, jeśli pracownik odmówił badania alkomatem w pracy?
• Kto przeprowadza badanie trzeźwości pracownika?
• Czy można objąć kontrolą trzeźwości wszystkich pracowników?
• Czy pracodawca odpowiada za pijanego pracownika?
• Jak ukarać pracownika za picie alkoholu?
• Jakie procedury należy wprowadzić w firmie w kontekście kontroli trzeźwości w miejscu pracy?
• Nietrzeźwy pracownik – konsekwencje
• Kontrola trzeźwości pracownika podczas pracy zdalnej
• Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Kiedy pracodawca może zbadać pracownika alkomatem? Nowe przepisy dotyczące badania trzeźwości pracowników

Nowelizacja przepisów miała miejsce na mocy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowe przepisy zaczęły obowiązywać 21 lutego 2023 roku, zaś dzień przed tą datą, w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie wykonawcze. Dokument ten określał dokładnie warunki i sposoby kontroli trzeźwości, wykaz środków, które działają podobnie do alkoholu, a także możliwości dokumentacji kontroli.

Czy pracodawca może badać alkomatem w 2025?

Nowelizacja przepisów Kodeksu pracy, dotycząca kontroli trzeźwości, nadała pracodawcom nowe prawa. Czy to oznacza jednak, że pracodawca może w sposób dowolny kontrolować trzeźwość zatrudnionych osób? Odpowiedź brzmi nie. Należy podkreślić, że aby kontrola przebiegała zgodnie z prawem, pracodawca musi spełnić określone warunki.

Kontrola trzeźwości pracowników możliwa w dwóch przypadkach!

Obecnie pracodawca ma prawo do przeprowadzenia badania alkomatem w dwóch przypadkach. Jest to:

• prewencyjna kontrola trzeźwości lub kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu,
• kontrola trzeźwości na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy.

Prewencyjna kontrola trzeźwości - ogłoś to w regulaminie pracy!

Prewencyjne badanie trzeźwości może zostać wprowadzone przez pracodawcę w zakładzie pracy. Należy jednak pamiętać, że w przepisach wewnątrzzakładowych (np. regulamin pracy lub układ zbiorowy), należy wskazać informację o:

• grupach pracowników, które objęte zostaną kontrolą,
• sposobie przeprowadzania kontroli, a także jej częstotliwości,
• tym, czy każdorazowo skontrolowane zostaną wszystkie osoby zatrudnione, czy kontrola odbywać będzie się w sposób wyrywkowy/losowy,
• urządzeniu, którym dokonywana będzie kontrola. Należy tutaj podkreślić, że urządzenie to musi być odpowiednio skalibrowane,
• sposób przechowywania i zakres przechowywania danych osobowych pracownika.

Obowiązkiem pracodawcy jest poinformowanie pracowników o wprowadzonych zapisach do przepisów wewnątrzzakładowych. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca powinien poinformować pracowników o przeprowadzaniu badania trzeźwości na dwa tygodnie przed jego wykonaniem.

Kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu - jaki jest jej cel?

Należy również pamiętać, że prewencyjna kontrola trzeźwości, a także kontrola osób zatrudnionych na obecność środków działających podobnie do alkoholu przeprowadzana jest w celu ochrony życia i zdrowia pracowników i innych osób oraz ochrony mienia pracodawcy. 

Oznacza to, że obecnie pracodawca nie może wykonać kontroli trzeźwości wyrywkowo bez uprzedzenia o tym fakcie osób zatrudnionych. 

Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości, pracodawca może przeprowadzić badanie trzeźwości za pomocą certyfikowanego i prawidłowo skalibrowanego alkomatu. Pracodawca musi jednak pamiętać, że kontrola ta musi odbywać się z poszanowaniem godności i intymności osoby zatrudnionej. 

Kontrola trzeźwości na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy dotyczy również pracowników, którzy nie są objęci prewencyjną kontrolą trzeźwości. 

Czy pracownik musi poddać się badaniu stanu trzeźwości?

Należy podkreślić, że pracodawca może przeprowadzać kontrolę trzeźwości w sposób, który nie wymaga wykonania badań laboratoryjnych. Jeszcze raz należy zaznaczyć, że urządzenie do badania trzeźwości musi posiadać ważny certyfikat, który określa jego kalibrację lub wzorcowanie. 

Podczas zatrudnienia nowego pracownika, który objęty będzie kontrolą trzeźwości, obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie mu w wersji papierowej lub elektronicznej informacji o zapisach w przepisach wewnątrzzakładowych dotyczących kontroli trzeźwości. 

Kontrola trzeźwości w miejscu pracy powinna zostać przeprowadzona tak, aby nie naruszać godności i dóbr osobistych pracownika. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracownik nie może odmówić pracodawcy przeprowadzenia kontroli trzeźwości.

Czy wprowadzenie kontroli trzeźwości musi być ogłoszone przed pracownikami?

Do obowiązków pracodawcy należy również informowanie pracowników o zamiarze przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości. Pracodawca zobowiązany jest poinformować swoich pracowników o zamiarze przeprowadzenia kontroli trzeźwości co najmniej na 2 tygodnie przed tym faktem. 

Przeprowadzanie prewencyjnych kontroli trzeźwości

Zasady prewencyjnej kontroli trzeźwości opisane muszą być w obowiązującym dokumencie wewnątrzzakładowym. Kontrola ta obejmować może pracowników, którzy stwarzają zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników i innych osób lub mienia pracodawcy i nie tylko. 

Co do zasady, prewencyjna kontrola trzeźwości przeprowadzana jest w stosunku do pracowników, którzy nie wykazują oznak nietrzeźwości. Jeżeli kontrola wykaże jednak, że pracownik jest pod wpływem alkoholu, to pracodawca nie może dopuścić go do wykonywania obowiązków zawodowych.

Ile można mieć promili w pracy według Kodeksu Pracy?

Aby pracownik mógł być dopuszczony do wykonywania obowiązków pracowniczych, nie może on być pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających. Zgodnie z obowiązującymi przepisami:

Stan po użyciu alkoholu – jest to moment, gdy zawartość alkoholu w organizmie pracownika wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2% do 0,5% alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

Stan nietrzeźwości – jest w momencie, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi przekraczającej 0,5% alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu przekracza 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

UWAGA! W przypadku, gdy kontrola trzeźwości wykaże stan nietrzeźwości lub stan po spożyciu alkoholu przez pracownika, pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania obowiązków zawodowych. W takim przypadku zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą żądać powtórzenia badania przez policję. 

Jeżeli kontrola wykaże obecność alkoholu w wydychanym powietrzu pracownika (lub jego krwi), należy sporządzić odpowiednią dokumentację, którą umieścić należy w aktach osobowych.

Co zrobić, gdy pracownik jest w pracy w stanie nietrzeźwości? Czy można dopuścić pracownika do pracy?

W przypadku wykazania obecności alkoholu w wydychanym powietrzu pracownika pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Wynik kontroli umieszczany jest w aktach osobowych pracownika. Obowiązkiem pracodawcy jest również poinformowanie pracownika o okolicznościach, które sprawiły, że nie został on dopuszczony do pracy. 

W tej sytuacji obie strony zażądać mogą, aby organ uprawniony, który powołany został do ochrony porządku publicznego, przeprowadził ponowne badanie trzeźwości pracownika. 

Jeżeli badanie to nie wykaże obecności alkoholu lub narkotyków we krwi pracownika to nieobecność ta traktowana jest jako nieobecność usprawiedliwiona, za którą pracownik ma prawo do wynagrodzenia. 

Co, jeśli pracownik odmówił badania alkomatem w pracy?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik nie może odmówić przeprowadzenia kontroli trzeźwości. Pracodawca nie ma jednak prawa zmusić pracownika do wykonania badania. Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą żądać wezwania odpowiednich organów (policji), która może kontrolować stan trzeźwości pracownika. 

Kto przeprowadza badanie trzeźwości pracownika?

Aby pracodawca mógł przeprowadzać kontrolę trzeźwości prewencyjnie, należy w regulaminie pracy, wprowadzić odpowiednie zapisy. W regulaminie muszą znaleźć się zapisy określające grupę osób poddaną badaniu, sposób przeprowadzania kontroli, rodzaj wykorzystywanego do kontroli urządzenia oraz zasady przetwarzania danych osobowych.

Przed nowelizacją przepisów, u pracowników kontrola trzeźwości mogła być przeprowadzona jedynie przez policjantów. Od 2023 roku badanie to może przeprowadzać również pracodawca. Należy pamiętać, że przeprowadzana w miejscu pracy kontrola trzeźwości nie może naruszać dóbr osobistych pracownika. Należy pamiętać, że pracodawca może żądać, aby kontrolę trzeźwości przeprowadziła policja. 

Czy można objąć kontrolą trzeźwości wszystkich pracowników?

Pracodawca, zgodnie z prawem może przeprowadzić badanie stanu trzeźwości u pracowników, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracownika, ochrony życia i zdrowia innych osób oraz ochrony mienia. Aby pracodawca mógł przeprowadzać kontrolę trzeźwości, w regulaminie pracy należy wprowadzić zapisy, które określają grupę osób poddanych badaniu, sposób przeprowadzania kontroli, rodzaj wykorzystywanego do kontroli sprzętu oraz informację dotyczące przetwarzania danych osobowych. 

Jeżeli pracodawca podejrzewa, że pracownik wykonuje pracę pod wpływem alkoholu, jednak nie wprowadził on do regulaminu określonych zmian, może wezwać policję, aby to ona dokonała kontroli trzeźwości. W przypadku, w którym pracodawca ma podejrzenia do nietrzeźwości pracownika, który jest spoza grupy pracowników objętej kontrolą, pracodawca może wezwać policję, aby oceniła trzeźwość pracownika. 

Czy pracodawca odpowiada za pijanego pracownika?

Należy pamiętać, że pracodawca odpowiedzialny jest za przestrzeganie przepisów BHP, czyli między innymi ochrony zdrowia i życia innych osób. Pracownik w stanie nietrzeźwości stwarza zagrożenie dla siebie oraz współpracowników. Pracodawca zobligowany jest do wykrywania nieprawidłowości, które mogą naruszać przepisy BHP (np. pracownik w stanie nietrzeźwości) i podejmować starania szybkiego usunięcia powstałego stanu zagrożenia życia lub zdrowia. Kodeks pracy wprowadza możliwość ukarania pracodawcy lub kierownika, gdy ten nie przestrzega zasad BHP.

Więcej na temat pracy kadrowych dowiesz się na szkoleniu: Kadry z pasją. Kliknij poniższą grafikę i poznaj program szkolenia:

Jak ukarać pracownika za picie alkoholu?

Decyzję o tym, czy pracownik pod wpływem alkoholu poniesie konsekwencje oraz o ich rodzaju podejmuje pracodawca. Jeżeli przeprowadzona kontrola wykaże, że pracownik znajduje się w stanie nietrzeźwości lub jest po spożyciu środków odurzających działających podobnie do alkoholu, pracodawca może:

• uznać nieobecność pracownika związaną ze stanem nietrzeźwości za nieobecność nieusprawiedliwioną,
• uznać nieobecność pracownika związaną ze stanem nietrzeźwości za nieobecność usprawiedliwioną bez prawa do wynagrodzenia,
• ukarać pracownika karą porządkową (karą nagany, karą upomnienia lub karą pieniężną),
• uznać, że pracownik dopuścił się ciężkiego naruszenia podstawowych obowiązków pracowniczych i rozwiązać z nim umowę bez wypowiedzenia.

Kontrola trzeźwości pracowników staje się kluczowym elementem zarządzania bezpieczeństwem w miejscu pracy. Pracodawcy muszą zwracać szczególną uwagę na przypadki związane z alkoholem w czasie pracy oraz sytuacje, gdy pracownik znajduje się w stanie po użyciu alkoholu.

Jakie procedury należy wprowadzić w firmie w kontekście kontroli trzeźwości w miejscu pracy?

Bardzo istotną informacją jest fakt, że nie każdy pracodawca musi wprowadzić kontrolę trzeźwości w swojej firmie. Na początek zatem przedsiębiorcy muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, czy w ich zakładzie pracy badanie trzeźwości jest niezbędne. Jeżeli okaże się, że wprowadzenie procedur kontroli trzeźwości w przedsiębiorstwie jest konieczne należy pamiętać o przygotowaniu odpowiednich procedur, regulaminów oraz o poinformowaniu o nich swoich pracowników.

Jeżeli w przedsiębiorstwie została podjęta decyzja o wprowadzeniu kontroli trzeźwości wśród pracowników, w pierwszej kolejności pracodawca musi zadbać o odpowiednie poinformowanie o tym swoich pracowników. W przypadku pracodawców, którzy mają obowiązek tworzenia regulaminu pracy taki zapis odnośnie procedur powinien znaleźć się właśnie w tym dokumencie. Natomiast w przypadku pracodawców, którzy nie są zobowiązani do posiadania regulaminy pracy, informacje o zasadach kontroli trzeźwości pracowników powinny zostać przekazane w formie obwieszczenia. Taka informacje powinna zawierać kilka niezbędnych elementów:

• Pierwszy zapis dotyczy informacji o wprowadzeniu kontroli trzeźwości pracowników w miejscu pracy;
• W dokumencie musi zostać także określona grupa lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości;
• Pracodawca musi także określić w jaki sposób będzie przeprowadzana kontrola trzeźwości a także jakie urządzenie, będzie przez niego wykorzystywane do tej kontroli;
• Ważnym punktem będzie także określenie czasu i częstotliwości wykonywania kontroli;
• Dokument powinien także zawierać spis czynności jakie będą wykonywane podczas takiego badania;
• Pracodawca ma obowiązek dostarczyć informację o dokonywaniu kontroli trzeźwości swoim pracownikom, nie później niż 14 dni przed momentem rozpoczęcia przeprowadzania kontroli.
  

Nietrzeźwy pracownik – konsekwencje

W sytuacji, kiedy kontrola trzeźwości wykaże, że pracownik jest pod wpływem alkoholu pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Co ważne sytuacja taka obowiązuje w momencie wykazania, że pracownik jest w stanie po spożyciu alkoholu (stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5 ‰ alkoholu) lub w stanie nietrzeźwości (stężenia we krwi powyżej 0,5 ‰ alkoholu). W takiej sytuacji pracodawca dodatkowo ma możliwość zastosowania:

• kary pieniężnej,
• kary porządkowej,

W sytuacji, kiedy wynik kontroli trzeźwości nie wykaże stanu po użyciu alkoholu lub nietrzeźwości, okres niedopuszczenia pracownika do pracy będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Kontrola trzeźwości pracownika podczas pracy zdalnej

Nowelizacja Kodeksu Pracy przewiduje również kontrolę trzeźwości pracownika w przypadku pracy zdalnej. Kontrolę pracownika, który realizuje pracę zdalną można na gruncie nowych przepisów przeprowadzić się w porozumieniu z pracownikiem, w miejscu wykonywania pracy zdalnej w godzinach pracy pracownika. Co istotne wykonywanie kontroli trzeźwości nie może naruszać prywatności pracownika, który wykonuje pracę zdalną i innych osób nie może również utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Rewolucyjne zmiany w stażu pracy - zaliczenie umów cywilnoprawnych i działalności gospodarczej do stażu pracy – nowe przepisy i ich wpływ na uprawnienia pracownicze

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Czy pracownik musi wyrazić zgodę na badanie alkomatem?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik nie może odmówić przeprowadzenia kontroli trzeźwości. Pracodawca nie ma jednak prawa zmusić pracownika do wykonania badania. Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą żądać wezwania odpowiednich organów (policji), która może kontrolować stan trzeźwości pracownika. 

Jaki jest limit alkoholu w pracy?

w miejscu pracy, obowiązuje limit alkoholu we krwi wynoszący 0,2 promila. Oznacza to, że pracownik nie może wykonywać obowiązków służbowych, jeśli stężenie alkoholu w jego organizmie przekracza tę wartość.

Czy rutynowa kontrola trzeźwości jest legalna?

Tak, rutynowa kontrola trzeźwości w pracy jest legalna, pod warunkiem spełnienia przez pracodawcę określonych warunków. Pracodawca musi poinformować pracowników o planowanej kontroli, wprowadzić odpowiednie zapisy do regulaminu pracy lub układu zbiorowego pracy oraz przestrzegać procedur badania trzeźwości.

Czy można odmówić kontroli trzęzwości w pracy?

Odmowa może skutkować konsekwencjami dyscyplinarnymi, a nawet zwolnieniem z pracy. Pracownik ma jednak prawo zażądać, aby badanie przeprowadziła policja

Jak poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości?

Pracodawca powinien poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości nie później niż na 2 tygodnie przed planowanym rozpoczęciem kontroli, w sposób przyjęty w danym zakładzie pracy. Informacja ta powinna być przekazana w formie pisemnej lub elektronicznej i zawierać zasady przeprowadzania kontroli, w tym rodzaj urządzenia, czas i częstotliwość.

Czy kontrola trzeźwości musi być w regulaminie pracy?

Tak, kontrola trzeźwości musi być uregulowana w regulaminie pracy, układzie zbiorowym pracy lub obwieszczeniu, jeśli pracodawca nie podlega układowi zbiorowemu pracy ani nie musi ustalać regulaminu pracy. Pracodawca powinien jasno określić w tych dokumentach zasady przeprowadzania kontroli, w tym grupę pracowników objętą kontrolą, sposób przeprowadzania badania oraz rodzaj używanego urządzenia.