Prewencyjna kontrola trzeźwości pracowników przez pracodawcę – zmiany w Kodeksie Pracy

Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące kontroli trzeźwości w miejscu pracy zostały wprowadzone 21 lutego 2023 roku. Przepisy te umożliwiają przeprowadzenie kontroli trzeźwości pracowników, a także kontroli na obecność środków odurzających. Przeczytaj artykuł i dowiedz się, jakie są prawa i obowiązki pracodawców, jak i osób zatrudnionych w 2025 roku. 

Spis treści:

• Nowe przepisy dotyczące badania trzeźwości pracowników
• Czy pracodawca może badać alkomatem w 2025?
• Czy pracownik musi poddać się badaniu stanu trzeźwości?
• Czy wprowadzenie kontroli trzeźwości musi być ogłoszone przed pracownikami?
• Ile można mieć promili w pracy według Kodeksu Pracy?
• Czy rutynowa kontrola trzeźwości w czasie pracy pracownika jest legalna?
• Co zrobić, gdy pracownik jest w pracy w stanie wskazującym? Czy można dopuścić pracownika do pracy?
• Czy pracodawca może przeprowadzać kontrolę trzeźwości w 2025 r.?
• Czy w regulaminie pracy musi być zapis o kontroli trzeźwości?
• Co, jeśli pracownik odmówił badania alkomatem w pracy?
• Jak poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości?

Nowe przepisy dotyczące badania trzeźwości pracowników

Nowelizacja przepisów miała miejsce na mocy ustawy z dnia 1 grudnia 2022 roku o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw. Nowe przepisy zaczęły obowiązywać 21 lutego 2023 roku, zaś dzień przed tą datą, w Dzienniku Ustaw opublikowane zostało rozporządzenie wykonawcze. Dokument ten określał dokładnie warunki i sposoby kontroli trzeźwości, wykaz środków, które działają podobnie do alkoholu, a także możliwości dokumentacji kontroli.

Czy pracodawca może badać alkomatem w 2025?

Nowelizacja przepisów Kodeksu pracy, dotycząca kontroli trzeźwości, nadała pracodawcom nowe prawa. Czy to oznacza jednak, że pracodawca może w sposób dowolny kontrolować trzeźwość zatrudnionych osób? Odpowiedź brzmi nie. Należy podkreślić, że aby kontrola przebiegała zgodnie z prawem, pracodawca musi spełnić określone warunki.

Kontrola trzeźwości pracowników możliwa w dwóch przypadkach!

Obecnie pracodawca ma prawo do przeprowadzenia badania alkomatem w dwóch przypadkach. Jest to:

• prewencyjna kontrola trzeźwości lub kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu,
• kontrola trzeźwości na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy.

Prewencyjna kontrola trzeźwości - ogłoś to w regulaminie pracy!

Prewencyjne badanie trzeźwości może zostać wprowadzone przez pracodawcę w zakładzie pracy. Należy jednak pamiętać, że w przepisach wewnątrzzakładowych (np. regulamin pracy lub układ zbiorowy), należy wskazać informację o:

• grupach pracowników, które objęte zostaną kontrolą,
• sposobie przeprowadzania kontroli, a także jej częstotliwości,
• tym, czy każdorazowo skontrolowane zostaną wszystkie osoby zatrudnione, czy kontrola odbywać będzie się w sposób wyrywkowy/losowy,
• urządzeniu, którym dokonywana będzie kontrola. Należy tutaj podkreślić, że urządzenie to musi być odpowiednio skalibrowane,
• sposób przechowywania i zakres przechowywania danych osobowych pracownika.

Obowiązkiem pracodawcy jest poinformowanie pracowników o wprowadzonych zapisach do przepisów wewnątrzzakładowych. Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy, pracodawca powinien poinformować pracowników o przeprowadzaniu badania trzeźwości na dwa tygodnie przed jego wykonaniem.

Kontrola na obecność środków działających podobnie do alkoholu - jaki jest jej cel?

Należy również pamiętać, że prewencyjna kontrola trzeźwości, a także kontrola osób zatrudnionych na obecność środków działających podobnie do alkoholu przeprowadzana jest w celu ochrony życia i zdrowia pracowników i innych osób oraz ochrony mienia pracodawcy. 

Oznacza to, że obecnie pracodawca nie może wykonać kontroli trzeźwości wyrywkowo bez uprzedzenia o tym fakcie osób zatrudnionych. 

Gdy zachodzi uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie nietrzeźwości, pracodawca może przeprowadzić badanie trzeźwości za pomocą certyfikowanego i prawidłowo skalibrowanego alkomatu. Pracodawca musi jednak pamiętać, że kontrola ta musi odbywać się z poszanowaniem godności i intymności osoby zatrudnionej. 

Kontrola trzeźwości na podstawie uzasadnionego podejrzenia pracodawcy dotyczy również pracowników, którzy nie są objęci prewencyjną kontrolą trzeźwości. 

Czy pracownik musi poddać się badaniu stanu trzeźwości?

Należy podkreślić, że pracodawca może przeprowadzać kontrolę trzeźwości w sposób, który nie wymaga wykonania badań laboratoryjnych. Jeszcze raz należy zaznaczyć, że urządzenie do badania trzeźwości musi posiadać ważny certyfikat, który określa jego kalibrację lub wzorcowanie. 

Podczas zatrudnienia nowego pracownika, który objęty będzie kontrolą trzeźwości, obowiązkiem pracodawcy jest przekazanie mu w wersji papierowej lub elektronicznej informacji o zapisach w przepisach wewnątrzzakładowych dotyczących kontroli trzeźwości. 

Kontrola trzeźwości w miejscu pracy powinna zostać przeprowadzona tak, aby nie naruszać godności i dóbr osobistych pracownika. Zgodnie z obowiązującymi przepisami, pracownik nie może odmówić pracodawcy przeprowadzenia kontroli trzeźwości.

Czy wprowadzenie kontroli trzeźwości musi być ogłoszone przed pracownikami?

Do obowiązków pracodawcy należy również informowanie pracowników o zamiarze przeprowadzenia prewencyjnej kontroli trzeźwości. Pracodawca zobowiązany jest poinformować swoich pracowników o zamiarze przeprowadzenia kontroli trzeźwości co najmniej na 2 tygodnie przed tym faktem. 

Przeprowadzanie prewencyjnych kontroli trzeźwości

Zasady prewencyjnej kontroli trzeźwości opisane muszą być w obowiązującym dokumencie wewnątrzzakładowym. Kontrola ta obejmować może pracowników, którzy stwarzają zagrożenia dla życia i zdrowia pracowników i innych osób lub mienia pracodawcy i nie tylko. 

Co do zasady, prewencyjna kontrola trzeźwości przeprowadzana jest w stosunku do pracowników, którzy nie wykazują oznak nietrzeźwości. Jeżeli kontrola wykaże jednak, że pracownik jest pod wpływem alkoholu, to pracodawca nie może dopuścić go do wykonywania obowiązków zawodowych.

Ile można mieć promili w pracy według Kodeksu Pracy?

Aby pracownik mógł być dopuszczony do wykonywania obowiązków pracowniczych, nie może on być pod wpływem alkoholu lub innych substancji odurzających. Zgodnie z obowiązującymi przepisami:

1. Stan po użyciu alkoholu – jest to moment, gdy zawartość alkoholu w organizmie pracownika wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi od 0,2% do 0,5% alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu wynosi od 0,1 mg do 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.
2. Stan nietrzeźwości – jest w momencie, gdy zawartość alkoholu w organizmie wynosi lub prowadzi do stężenia we krwi przekraczającej 0,5% alkoholu lub obecność w wydychanym powietrzu przekracza 0,25 mg alkoholu w 1 dm3.

UWAGA! W przypadku, gdy kontrola trzeźwości wykaże stan nietrzeźwości lub stan po spożyciu alkoholu przez pracownika, pracodawca nie może dopuścić pracownika do wykonywania obowiązków zawodowych. W takim przypadku zarówno pracodawca, jak i pracownik mogą żądać powtórzenia badania przez policję. 

Jeżeli kontrola wykaże obecność alkoholu w wydychanym powietrzu pracownika (lub jego krwi), należy sporządzić odpowiednią dokumentację, którą umieścić należy w aktach osobowych.

Czy rutynowa kontrola trzeźwości w czasie pracy pracownika jest legalna?

Pracodawca, który decyduje się na wprowadzenie prewencyjnej kontroli trzeźwości, określa w aktach wewnątrzzakładowych takich jak regulamin pracy, częstotliwość przeprowadzania kontroli trzeźwości. 

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca może przeprowadzać kontrolę trzeźwości każdego dnia przed rozpoczęciem pracy, w ciągu dnia lub w określonym odstępie czasu. W regulaminie pracodawca określa również, czy badaniu zostaną poddani wszyscy pracownicy objęci kontrolą, czy tylko ich część. 

Co zrobić, gdy pracownik jest w pracy w stanie wskazującym? Czy można dopuścić pracownika do pracy?

W przypadku wykazania obecności alkoholu w wydychanym powietrzu pracownika pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Wynik kontroli umieszczany jest w aktach osobowych pracownika. Obowiązkiem pracodawcy jest również poinformowanie pracownika o okolicznościach, które sprawiły, że nie został on dopuszczony do pracy. 

W tej sytuacji obie strony zażądać mogą, aby organ uprawnion, który powołany został do ochrony porządku publicznego, przeprowadził ponowne badanie trzeźwości pracownika. 

Jeżeli badanie to nie wykaże obecności alkoholu lub narkotyków we krwi pracownika to nieobecność ta traktowana jest jako nieobecność usprawiedliwiona, za którą pracownik ma prawo do wynagrodzenia. 

Czy pracodawca może przeprowadzać kontrolę trzeźwości w 2025 r.?

Od 21 lutego 2023 roku pracodawca ma możliwość przeprowadzania kontroli trzeźwości, jeżeli jest to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia. 

Przeprowadzana w miejscu pracy kontrola trzeźwości nie może jednak naruszać godności i dóbr osobistych pracownika. Zasady dotyczące kontroli trzeźwości w miejscu pracy muszą zostać opisane w obowiązującym dokumencie wewnątrzzakładowym takim jak regulamin pracy. 

Czy w regulaminie pracy musi być zapis o kontroli trzeźwości?

Badanie stanu trzeźwości pracownika musi zostać określone w przepisach wewnątrzzakładowych. Aby pracodawca mógł przeprowadzić badanie na obecność alkoholu i obecność środków działających podobnie do alkoholu, w regulaminie pracy należy określić:

• grupę pracowników objętych kontrolą, która zostanie poddana badaniom,
• sposób przeprowadzania badania i jego częstotliwość,
• czas przeprowadzania badań na obecność alkoholu w organizmie pracownika,
• rodzaj alkomatu używanego do badania trzeźwości.

Należy pamiętać, że pracodawca ma obowiązek poinformowania pracowników o zamiarze przeprowadzenia kontroli trzeźwości nie później niż na 2 tygodnie przed rozpoczęciem kontroli. 

Co, jeśli pracownik odmówił badania alkomatem w pracy?

Zgodnie z obowiązującymi przepisami pracownik nie może odmówić przeprowadzenia kontroli trzeźwości. Pracodawca nie ma jednak prawa zmusić pracownika do wykonania badania. 

Zarówno pracownik, jak i pracodawca mogą żądać wezwania odpowiednich organów (policji), która może kontrolować stan trzeźwości pracownika. 

Jak poinformować pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości?

Obowiązkiem pracodawcy jest poinformowanie zatrudnionych pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości. Dokonać tego należy w sposób, który został przyjęty w danym zakładzie pracy. Należy jednak pamiętać, że dokonać tego należy nie później niż na dwa tygodnie przed rozpoczęciem kontroli. 

Pracodawca, który zatrudnia nowego pracownika, który objęty będzie prewencyjną kontrolą trzeźwości, zobligowany jest do poinformowania go o przepisach dotyczących kontroli trzeźwości panujących w zakładzie pracy. Dokonać należy tego na piśmie lub w sposób elektroniczny.

Kontrola trzeźwości pracowników – zmiany –podsumowanie

Kontrola trzeźwości pracowników staje się kluczowym elementem zarządzania bezpieczeństwem w miejscu pracy. Pracodawcy muszą zwracać szczególną uwagę na przypadki związane z alkoholem w czasie pracy oraz sytuacje, gdy pracownik znajduje się w stanie po użyciu alkoholu.

Jeśli chcesz dowiedzieć się, jak skutecznie wprowadzić kontrolę trzeźwości w swojej firmie i uniknąć problemów prawnych, kliknij grafikę poniżej i skorzystaj ze szkolenia z dokumentacji pracowniczej:

Kalina Kaczmarek

Trener

Ekspert prawa pracy z 20 letnim doświadczeniem; prowadzi działalność konsultingowo - szkoleniową w zakresie "twardego HR". W latach 2001-2018 była pracownikiem Państwowej Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, na stanowiskach inspektora pracy a następnie starszego inspektora pracy. Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi, specjalizuje się w problematyce prawnej ochronie pracy, doradca i stały współpracownik wielu przedsiębiorstw i instytucji.

Dowiedz się więcej