Kontrola trzeźwości w pracy – nowości w Kodeksie Pracy w 2023 roku

13 stycznia 2023 roku zostały uchwalone przez Sejm zmiany przepisów dotyczących kontroli trzeźwości w pracy, obecnie czekają one na podpis Prezydenta i wejdą w życie po 14 dniach od momentu ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Dotychczas pracodawca mógł sprawdzić stan trzeźwości pracowników, tylko w sytuacji, gdy łącznie zostały spełnione dwa warunki: badanie odbywało się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodziło uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy oraz badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzał uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (policja). Po wejściu w życie nowych przepisów sytuacja ta zdecydowanie ulegnie zmianie, jednak w związku z nowymi uprawnieniami pracodawców w zakresie kontroli trzeźwości pracowników pojawią się również nowe obowiązki. Poznajmy zatem odpowiedzi na podstawowe pytania: kiedy pracodawca może kontrolować trzeźwość pracowników, kto takie badanie może przeprowadzić i jakie procedury w związku z tym należy wprowadzić w firmie.

1. Kto, kiedy i w jaki sposób może przeprowadzić kontrolę trzeźwości?
2. Jakie procedury należy wprowadzić w firmie w kontekście kontroli trzeźwości w miejscu pracy?
3. Nietrzeźwy pracownik – konsekwencje
4. Kontrola trzeźwości pracownika podczas pracy zdalnej
5. Podsumowanie

Kto, kiedy i w jaki sposób może przeprowadzić kontrolę trzeźwości?

Po wejściu w życie nowych przepisów to pracodawca będzie mógł przeprowadzić kontrolę trzeźwości w miejscu pracy bez konieczności wzywania odpowiednich organów państwowych np. policji. Jest to zdecydowana zmiana w porównaniu z wcześniejszymi przepisami, o którą szczególnie mocno wnioskowali pracodawcy.

Kontrolę trzeźwości pracodawca będzie mógł przeprowadzić wykorzystując metody, które nie wymagają badania laboratoryjnego a urządzenia wykorzystane do kontroli trzeźwości w miejscu pracy będą musiały posiadać ważne dokumenty potwierdzające ich kalibrację lub wzorcowanie. Pracodawca lub pracownik będą mogli również zażądać, aby kontrolę trzeźwości przeprowadził uprawniony do tego organ porządku publicznego np. policja, w takiej sytuacji organ będzie miał możliwość zlecenia także badania laboratoryjnego. Co ważne będzie uprawniony do przeprowadzenia kontroli trzeźwości w sytuacji, kiedy będzie to konieczne do zapewnienia ochrony zdrowia i życia innych osób w miejscu pracy oraz ochrony mienia pracodawcy. To pracodawca jest odpowiedzialny za bezpieczeństwo i na nim spoczywa obowiązek zapobiegania zdarzeniom, które mogłyby zagrozić pracowników. Istotne jednocześnie jest także to, że badanie trzeźwości musi zostać przeprowadzone w sposób nienaruszający godności oraz dóbr osobistych pracownika.

Jakie procedury należy wprowadzić w firmie w kontekście kontroli trzeźwości w miejscu pracy?

Bardzo istotną informacją jest fakt, że nie każdy pracodawca musi wprowadzić kontrolę trzeźwości w swojej firmie. Na początek zatem przedsiębiorcy muszą odpowiedzieć sobie na pytanie, czy w ich zakładzie pracy badanie trzeźwości jest niezbędne. Jeżeli okaże się, że wprowadzenie procedur kontroli trzeźwości w przedsiębiorstwie jest konieczne należy pamiętać o przygotowaniu odpowiednich procedur, regulaminów oraz o poinformowaniu o nich swoich pracowników.

Jeżeli w przedsiębiorstwie została podjęta decyzja o wprowadzeniu kontroli trzeźwości wśród pracowników, w pierwszej kolejności pracodawca musi zadbać o odpowiednie poinformowanie o tym swoich pracowników. W przypadku pracodawców, którzy mają obowiązek tworzenia regulaminu pracy taki zapis odnośnie procedur powinien znaleźć się właśnie w tym dokumencie. Natomiast w przypadku pracodawców, którzy nie są zobowiązani do posiadania regulaminy pracy, informacje o zasadach kontroli trzeźwości pracowników powinny zostać przekazane w formie obwieszczenia. Taka informacje powinna zawierać kilka niezbędnych elementów:

• Pierwszy zapis dotyczy informacji o wprowadzeniu kontroli trzeźwości pracowników w miejscu pracy;
• W dokumencie musi zostać także określona grupa lub grupy pracowników objętych kontrolą trzeźwości;
• Pracodawca musi także określić w jaki sposób będzie przeprowadzana kontrola trzeźwości a także jakie urządzenie, będzie przez niego wykorzystywane do tej kontroli;
• Ważnym punktem będzie także określenie czasu i częstotliwości wykonywania kontroli;
• Dokument powinien także zawierać spis czynności jakie będą wykonywane podczas takiego badania;

Pracodawca ma obowiązek dostarczyć informację o dokonywaniu kontroli trzeźwości swoim pracownikom, nie później niż 14 dni przed momentem rozpoczęcia przeprowadzania kontroli.

Nietrzeźwy pracownik – konsekwencje

W sytuacji, kiedy kontrola trzeźwości wykaże, że pracownik jest pod wpływem alkoholu pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy. Co ważne sytuacja taka obowiązuje w momencie wykazania, że pracownik jest w stanie po spożyciu alkoholu (stężenia we krwi od 0,2 ‰ do 0,5 ‰ alkoholu) lub w stanie nietrzeźwości (stężenia we krwi powyżej 0,5 ‰ alkoholu). W takiej sytuacji pracodawca dodatkowo ma możliwość zastosowania:

• kary pieniężnej,
• karu porządkowej,

W sytuacji, kiedy wynik kontroli trzeźwości nie wykaże stanu po użyciu alkoholu lub nietrzeźwości, okres niedopuszczenia pracownika do pracy będzie okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia.

Kontrola trzeźwości pracownika podczas pracy zdalnej

Nowelizacja Kodeksu Pracy przewiduje również kontrolę trzeźwości pracownika w przypadku pracy zdalnej. Kontrolę pracownika, który realizuje pracę zdalną można na gruncie nowych przepisów przeprowadzić się w porozumieniu z pracownikiem, w miejscu wykonywania pracy zdalnej w godzinach pracy pracownika. Co istotne wykonywanie kontroli trzeźwości nie może naruszać prywatności pracownika, który wykonuje pracę zdalną i innych osób nie może również utrudniać korzystania z pomieszczeń domowych w sposób zgodny z ich przeznaczeniem.

Podsumowanie

Zmiany, które wejdą w życie po podpisaniu przepisów przez prezydenta regulują wiele kwestii dotyczących kontroli trzeźwości pracowników w przedsiębiorstwach. Nadal pojawiają się jednak wątpliwości i wielu ekspertów uważa, ze przepisy po raz kolejny zostały sporządzone w sposób nieprecyzyjny i budzą wiele wątpliwości. Jednym z elementów, na które zwracają uwagę specjaliści jest sytuacja, w której kontrola wykaże niską zwartość alkoholu u pracownika (czyli poniżej 0.2 promila) i w takiej sytuacji zgodnie z przepisami pracownika należy traktować, jakby był trzeźwy i ma świadczyć swoje obowiązki.

Kalina Kaczmarek

Trener

Ekspert prawa pracy z 20 letnim doświadczeniem; prowadzi działalność konsultingowo - szkoleniową w zakresie "twardego HR". W latach 2001-2018 była pracownikiem Państwowej Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, na stanowiskach inspektora pracy a następnie starszego inspektora pracy. Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi, specjalizuje się w problematyce prawnej ochronie pracy, doradca i stały współpracownik wielu przedsiębiorstw i instytucji.

Dowiedz się więcej