Praca w niedziele i święta i jej rekompensowanie

Zasada przeciętnie pięciodniowego tygodnia pracy obowiązuje wszystkich pracowników, bez względu na system czasu pracy w jakim są zatrudnieni. Konsekwencją tej zasady są średnio 2 dni wolne od pracy w tygodniu, w tym zazwyczaj niedziela. Należy pamiętać o tym, że wolne od pracy są również święta wymienione w odpowiedniej ustawie.

Praca w niedzielę i święta dozwolona jest tylko w niektórych przypadkach. Kodeks Pracy reguluj kwestie pracy w niedziele i święta, wskazując na dodatki i odbiór dni wolnych. Co to za przypadki i jakie dodatki za pracę w niedzielę i święta przysługują? Sprawdź w poniższym artykule!

Praca w niedzielę i święta a Kodeks Pracy

Zgodnie z art. 151¹⁰  Kodeksu Pracy o dopuszczalności pracy w niedziele i święta, praca w niedziele jest dopuszczalna tylko w kilku ściśle określonych przypadkach:

• w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
• w ruchu ciągłym;
• przy pracy zmianowej;
• przy niezbędnych remontach;
• w transporcie i w komunikacji;
• w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
• przy pilnowaniu mienia lub ochronie osób;
• w rolnictwie i hodowli;
• przy wykonywaniu prac koniecznych ze względu na ich użyteczność społeczną i codzienne potrzeby ludności, w szczególności w: zakładach świadczących usługi dla ludności; gastronomii; zakładach hotelarskich; jednostkach gospodarki komunalnej; zakładach opieki zdrowotnej 13 i innych placówkach służby zdrowia przeznaczonych dla osób, których stan zdrowia wymaga całodobowych lub całodziennych świadczeń zdrowotnych; jednostkach organizacyjnych pomocy społecznej oraz jednostkach organizacyjnych wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej zapewniających całodobową opiekę; zakładach prowadzących działalność w zakresie kultury, oświaty, turystyki i wypoczynku;
• w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona wyłącznie w piątki, soboty, niedziele i święta;
• przy wykonywaniu prac: polegających na świadczeniu usług z wykorzystaniem środków komunikacji elektronicznej w rozumieniu przepisów o świadczeniu usług drogą elektroniczną lub urządzeń telekomunikacyjnych w rozumieniu przepisów prawa telekomunikacyjnego, odbieranych poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli zgodnie z przepisami obowiązującymi odbiorcę usługi, dni, o których mowa w art. 1519 § 1, są u niego dniami pracy; zapewniających możliwość świadczenia usług, o których mowa w lit. a.

Dni wolne od pracy

Dniami wolnymi od pracy są niedziele oraz święta. Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. wskazuje święta będące dniami wolnymi od pracy. Są nimi:

• 1 stycznia – Nowy Rok;
• 6 stycznia – Święto Trzech Króli;
• pierwszy dzień Wielkiej Nocy;
• drugi dzień Wielkiej Nocy;
• 1 maja – Święto Państwowe;
• 3 maja – Święto Narodowe Trzeciego Maja;
• pierwszy dzień Zielonych Świątek;
• dzień Bożego Ciała;
• 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny;
• 1 listopada – Wszystkich Świętych;
• 11 listopada – Narodowe Święto Niepodległości;
• 25 grudnia – pierwszy dzień Bożego Narodzenia;
• 26 grudnia – drugi dzień Bożego Narodzenia.

Ile wolnego za pracę w niedzielę i święta?

Zgodnie z przepisami, za pracę w niedzielę i święto uważa się pracę, która jest wykonywana między godziną 6:00 w danym dniu a godziną 6:00 w dniu następnym. Co ważne, pracownik może rozpocząć zmianę o godzinie 20:00 w niedzielę i zakończyć ją o godzinie 4:00 nad ranem już w poniedziałek, dalej będzie to liczone jak wykonywanie obowiązków w niedzielę.

Zgodnie z art. 151¹¹ Kodeksu Pracy pracownikowi wykonującemu pracę w niedziele i święta, pracodawca jest obowiązany zapewnić inny dzień wolny od pracy:

• w zamian za pracę w niedzielę – w okresie 6 dni kalendarzowych poprzedzających lub następujących po takiej niedzieli;
• w zamian za pracę w święto – w ciągu okresu rozliczeniowego.

Nie jest ważne, ile godzin w niedzielę lub święto dana osoba spędziła w pracy. Do całego dnia wolnego uprawnia nawet przepracowanie jednej godziny.

Wynagrodzenie za pracę w sobotę i niedzielę – ile wynosi?

Jeśli pracownik nie może odebrać dnia wolnego w powyżej wymienionych terminach, przysługuje mu dodatek do wynagrodzenia za każdą godzinę pracy w niedzielę. W tym przypadku mówimy o dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Jest to praca, którą zatrudniony wykonuje poza obowiązującymi go normami czasu pracy.

• Praca w sobotę – pracownik, który zgodnie z o obowiązującym go grafikiem nie wykonuje pracy w soboty, może zostać do niej wezwany ze względu na akcję ratowniczą lub szczególne potrzeby pracodawcy. Za pracę w sobotę przysługuje dzień wolny. Niezależnie od tego, ile godzin w sobotę pracownik wykonywał pracę, wolne za pracę w sobotę dotyczy jednego, pełnego dnia. Natomiast jeśli pracodawca nie ma możliwości udzielenia dnia wolnego, wówczas zatrudnionemu przysługuje pełne wynagrodzenie za 1 dzień pracy. Jeśli pracownik będzie w sobotę pracował więcej niż 8 godzin, to należy mu się dodatek do wynagrodzenia w wysokości 50% za każdą godzinę pracy.
• Praca w niedzielę – dodatek za pracę w niedzielę na podstawie art. 151¹ Kodeksu Pracy wynosi 100% wynagrodzenia. Stawka ustalana jest na podstawie wynagrodzenia wynikającego z osobistego zaszeregowania pracownika. Jeśli ten otrzymuje stałą stawkę, wówczas wynagrodzenie dzieli się przez liczbę godzin do przepracowania w danym miesiącu. Następnie wynik należy pomnożyć przez ilość godzin nadliczbowych.

Czy można odmówić pracy w niedzielę?

Jeśli pracodawca wyda zatrudnionemu polecenie stawienia się w pracy w niedzielę, pracownik niestety nie może mu odmówić. Jeśli mimo wydanego polecenia, pracownik zignoruje pracę tego dnia i nie przyjdzie do zakładu, wówczas może to zostać potraktowane jako nieusprawiedliwiana nieobecność w pracy. W przypadku braku porozumienia może w konsekwencji dojść nawet do zwolnienia dyscyplinarnego.

Niedozwolona praca w niedzielę lub święto – kara dla pracodawcy

To, czy praca w niedziele i święta jest dozwolona, reguluje Kodeks Pracy – każdy pracodawca ma obowiązek przestrzegać zawartych w nim zasad. Jeśli dzieje się inaczej, może on ponieść konsekwencje.

Państwowa Inspekcja Pracy (PIP) ma prawo przeprowadzać kontrole pod kątem przestrzegania przez pracodawców zasad Kodeksu Pracy w zakresie świadczenia obowiązków służbowych w dni ustawowo wolne od pracy. Gdy pojawią się wykroczenia – np. nieuzasadnione delegowanie pracowników do pracy w dni świąteczne czy złamanie zakazu handlu w niedzielę – na pracodawcę może zostać nałożona grzywna w wysokości od kilku do nawet kilkudziesięciu tysięcy złotych.

Praca w niedzielę niehandlową. Czy to możliwe?

Początkiem 2018 roku, w Polsce zaczęła obowiązywać ustawa o niedzielach niehandlowych – z początku było ich kilka w roku, a aktualnie niemal w każdą obowiązuje zakaz handlu.

Wiele osób zastanawia się, czy praca w niedzielę niehandlową jest dozwolona na tych samych zasadach co w dni, gdy sklepy pozostają zamknięte.

Otóż praca w niedzielę niehandlową możliwa jest w przypadku osób, które pracują w aptekach, kwiaciarniach, sklepach dworcowych, na stacjach benzynowych, w cukierniach, w lodziarniach, w piekarniach, w sklepach z prasą oraz osób, które prowadzą niewielkie sklepiki osiedlowe (w tym przypadku wyłącznie właściciel może „stanąć za ladą”).

Za złamanie zakazu handlu pracodawca może otrzymać karę w wysokości nawet 100 000 zł.

Danuta Kosikowska

Trener

Specjalista kadr i płac. Wykładowca Stowarzyszenia Księgowych w Polsce OO w Gdańsku na kursach Kadry i Płace. Opiekun Klubu Księgowo-Kadrowego. Od 2019 roku wykładowca Wyższej Szkoły Bankowej w Gdańsku z zakresu kadr i płac oraz rachunkowości.  Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi. Od 2009 Kierownik Działu Kadr i Płac w przedsiębiorstwie produkcyjnym.

Dowiedz się więcej