Urlopy nauczyciela i zwolnienia od pracy w placówkach oświaty

W niniejszym artykule poruszony zostanie temat urlopu nauczyciela i zwolnień od pracy na kilku przykładach.

Spis treści:

• Urlop wypoczynkowy, urlop pracowniczy, zwolnienie od pracy w oświacie - rodzaje absencji pracownika
• Jakie dni wolne może wziąć nauczyciel?
• Urlopy wypoczynkowe nauczyciela w szkole feryjnej
• Ile dni urlopu wypoczynkowego należy się nauczycielowi szkoły feryjnej?
• Czy nauczyciel szkoły feryjnej może mieć urlop w trakcie roku szkolnego?
• Informacje dotyczące urlopu wypoczynkowego w szkole nieferyjnej
• Czy nauczyciel szkoły nieferyjnej ma 4 dni „urlopu na żądanie”?
• Nauczyciel może wziąć urlop opiekuńczy - ale na jakich zasadach?
• Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela
• Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej
• Inne zwolnienia od pracy - urlopy okolicznościowe

Urlop nauczyciela: pracowniczy, zwolnienie od pracy w oświacie - rodzaje absencji pracownika

Na samym początku chcę zwrócić uwagę, że wśród absencji pracownika możemy wyróżnić:

1. Urlopy pracownicze – są to np. urlopy wypoczynkowe, urlopy bezpłatne, urlopy dla poratowania zdrowia, urlopy opiekuńcze,
2. Zwolnienia od pracy – są to np. zwolnienia od pracy wymienione w rozporządzeniu z dnia 15.05.1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy, zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej.

Urlop pracowniczy różni się od zwolnienia od pracy przede wszystkim okresami ochronnymi. Ponadto inny jest cel obu rodzajów absencji. Urlopy pracownicze stanowią z reguły dłuższe nieobecności w pracy. Zwolnienia od pracy są to raczej krótkie przerwy w pracy spowodowane wystąpieniem określonych sytuacji związanych przykładowo z sytuacją rodzinną, stanem ciąży, w celu wykonywania obowiązków społecznych lub obywatelskich.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Urlopy pracownicze w jednostkach systemu oświaty

Jakie dni wolne może wziąć nauczyciel?

Nauczyciel może korzystać zarówno z urlopów, a także zwolnień od pracy (co opisano poniżej).

Nauczyciele szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego mają prawo do urlopu wypoczynkowego na zasadach określonych w ustawie Karta Nauczyciela. Wymiar urlopu i prawo do urlopu inaczej jest uregulowane dla nauczycieli szkół feryjnych i nieferyjnych. Poniżej omówię zagadnienie na przykładach.

Urlopy wypoczynkowe nauczyciela w szkole feryjnej

Zacznijmy od urlopu wypoczynkowego nauczycieli szkoły feryjnej.

Czy nauczyciele mają urlop wypoczynkowy w wakacje?

Tak, nauczycielowi szkoły feryjnej przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania.

Czy wymiar urlopu nauczyciela zależy od wymiary czasu pracy (etatu)?

Nie, wymiar urlopu nauczyciela szkoły feryjne nie zależy od wymiaru czasu pracy. .

Nauczyciel zatrudniony w szkole po raz pierwszy w życiu uzyskuje prawo do pierwszego urlopu w ostatnim dniu poprzedzającym ferie szkolne, a prawo do drugiego i dalszych urlopów - w każdym następnym roku kalendarzowym.

Czy nauczyciel szkoły feryjnej musi składać wniosek o urlop wypoczynkowy?

Nie. Nauczyciele szkoły feryjnej wykorzystują urlop wypoczynkowy z mocy prawa, bez konieczności składania wniosków. Nie tworzy się dla nich planu urlopów.  Wniosek o urlop nauczyciel będzie składał tylko w przypadku urlopu uzupełniającego, udzielanego poza okresem ferii szkolnych.

Ile dni urlopu wypoczynkowego należy się nauczycielowi szkoły feryjnej?

Kiedy nauczyciel ma 56 dni urlopu? Nauczycielowi szkoły feryjnej przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze odpowiadającym okresowi ferii i w czasie ich trwania. Urlopu udziela się w tygodniach, nie w dniach roboczych. W ramach ustalonego wymiaru urlopu wypoczynkowego nauczyciel ma prawo do nieprzerwanego co najmniej czterotygodniowego urlopu wypoczynkowego.

Prawo do urlopu w wymiarze do 8 tygodni (czyli 56 dni kalendarzowych) powstaje dopiero, gdy nauczyciel nie wykorzysta urlopu wypoczynkowego w całości lub w części w okresie ferii szkolnych z powodu niezdolności do pracy wywołanej chorobą lub odosobnieniem w związku z chorobą zakaźną, urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu na warunkach urlopu macierzyńskiego, urlopu ojcowskiego, urlopu rodzicielskiego, urlopu dla poratowania zdrowia, odbywania ćwiczeń wojskowych albo krótkotrwałego przeszkolenia wojskowego.

Tylko w takim wypadku nauczycielowi przysługuje urlop w ciągu roku szkolnego w wymiarze uzupełniającym do 56 dni kalendarzowych. Taki urlop udzielany jest na wniosek pracownika, za zgodą dyrektora, a wobec dyrektora – za zgodą organu prowadzącego.

Czy nauczyciel szkoły feryjnej może mieć urlop w trakcie roku szkolnego?

Do takiej sytuacji w szkole feryjnej może dojść tylko w wtedy, gdy nauczyciel będzie wykorzystywał urlop uzupełniający.

Czy nauczyciel szkoły feryjnej ma 4 dni „urlopu na żądanie”?

Nie. Nauczyciel szkoły feryjnej nie ma prawa do „urlopu na żądanie”.

Informacje dotyczące urlopu wypoczynkowego w szkole nieferyjnej

Nauczycielom szkoły nieferyjnej oraz kadrze kierowniczej w szkole (dyrektor, wicedyrektor, nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w szkole, nauczyciel, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze) przysługuje urlop wypoczynkowy w wymiarze 35 dni roboczych (tj. 280 godzin) – co dotyczy pełnego etatu i zatrudniania przez cały rok kalendarzowy.

W razie zatrudniania nauczyciela w niepełnym wymiarze czasu pracy należy ustalić  wymiar urlopu analogicznie do  art. 154 § 2 k.p. (35 dni urlopu mnożymy przez wymiar etatu, a wynik zaokrąglamy w górę do pełnego dnia). W razie zatrudniania pracownika przez część roku kalendarzowego należy wyliczyć urlop proporcjonalny stosując odpowiednio art. 1551, 1552a, 1553 k.p.  Urlop wypoczynkowy w szkole feryjnej (i kadrze kierowniczej) przysługuje w czasie ustalonym w planie urlopów.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Urlopy w placówkach oświatowych w 2025 roku

Czy nauczyciel szkoły nieferyjnej ma 4 dni „urlopu na żądanie”?

Tak, u tych pracowników przepisy o urlopie wypoczynkowym „na żądanie” mają zastosowanie (art. 1672. k.p.). Podobnie w przypadku kadry kierowniczej w szkole (dyrektor, wicedyrektor, nauczyciel zajmujący inne stanowisko kierownicze w szkole, nauczyciel, który przez okres co najmniej 10 miesięcy pełni obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze).

Jeżeli nauczyciel nie może rozpocząć urlopu wypoczynkowego w ustalonym terminie z przyczyn usprawiedliwiających nieobecność w pracy, a w szczególności z powodu: czasowej niezdolności do pracy wskutek choroby, odosobnienia w związku z chorobą zakaźną, powołania na ćwiczenia wojskowe lub na przeszkolenie wojskowe albo stawienia się do pełnienia terytorialnej służby wojskowej rotacyjnie, na czas do 3 miesięcy, urlopu macierzyńskiego, uzupełniającego urlopu macierzyńskiego, urlopu dla poratowania zdrowia - urlop wypoczynkowy ulega przesunięciu na termin późniejszy. Także część urlopu wypoczynkowego niewykorzystaną z tych samych powodów - udziela się w terminie późniejszym.

Jak ustalić wymiar urlopu wypoczynkowego nauczyciela Zespołu, który pracuje w szkole i w przedszkolu?

Odpowiedź znajdziemy w art. 64 ust. 3a. Karty Nauczyciela. Nauczycielowi, który w ramach jednego stosunku pracy realizuje obowiązki nauczyciela szkoły feryjnej oraz szkoły nieferyjnej przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły, w której nauczyciel realizuje większą liczbę godzin zajęć, a w przypadku realizowania w tych szkołach równej liczby godzin zajęć nauczycielowi przysługuje prawo do urlopu wypoczynkowego określonego dla nauczyciela szkoły feryjnej.

Jak udzielić  urlopu wypoczynkowego psychologowi Poradni Psychologiczo – Pedagogicznej zatrudnionemu w wymiarze  czasu pracy 1/2, który pracuje 3 dni w tygodniu?

Urlopu udzielamy w godzinach, tj. 6,666666666666667 godziny za 1 dzień (20 godzin tygodniowo : 3 dni robocze = 6,666666666666667), co daje 6 godzin i 39 minut za każdy dzień urlopu niezależnie od liczby godzin pensum w danym dniu.

Nauczyciel może wziąć urlop opiekuńczy - ale na jakich zasadach?

Nauczycielom, podobnie jak innym pracownikom, przysługuje bezpłatny urlop opiekuńczy w wymiarze 5 dni w roku kalendarzowym. Urlop ten może być wykorzystany jednorazowo albo w częściach. Urlopu okolicznościowego udziela się w celu zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia osobie będącej członkiem rodziny lub zamieszkującej w tym samym gospodarstwie domowym, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych. Za członka rodziny uważa się syna, córkę, matkę, ojca lub małżonka.

Urlopu udziela pracodawca na wniosek pracownika złożony w postaci papierowej lub elektronicznej. Wniosek należy złożyć nie później niż 1 dzień przed rozpoczęciem urlopu. Wniosek musi zawierać określone elementy: imię i nazwisko osoby, która wymaga opieki lub wsparcia z poważnych względów medycznych, przyczynę konieczności zapewnienia osobistej opieki lub wsparcia przez pracownika, w przypadku członka rodziny ‒ stopień pokrewieństwa z pracownikiem, w przypadku osoby niebędącej członkiem rodziny ‒ adres zamieszkania tej osoby.

Urlop dla poratowania zdrowia nauczyciela

Ten rodzaj urlopu przysługuje  w szkole tylko nauczycielom. Urlop dla poratowania zdrowia jest płatny. Celem urlopu jest przeprowadzenia zaleconego leczenia choroby zagrażającej wystąpieniem choroby zawodowej lub choroby, w której powstaniu czynniki środowiska pracy lub sposób wykonywania pracy odgrywają istotną rolę albo leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitacja uzdrowiskowa. Wymiar urlop nie może przekroczyć jednorazowo roku, a łączny wymiar urlopu w okresie całego zatrudnienia nie może przekraczać 3 lat.

Co ile lat nauczyciel może iść na urlop roczny?

Nauczycielowi można udzielić kolejnego urlopu dla poratowania zdrowia nie wcześniej niż po upływie roku od dnia zakończenia poprzedniego urlopu dla poratowania zdrowia.

Czy nauczyciel może iść na urlop zdrowotny rok przed emeryturą?

Nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, urlop dla poratowania zdrowia nie może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne. Stan prawny ma ulec zmianie. W projekcie zmiany Karty Nauczyciela nauczycielowi, któremu do nabycia prawa do emerytury brakuje mniej niż rok, tylko urlop dla poratowania zdrowia w celu przeprowadzenia zaleconego leczenia może być udzielony na okres dłuższy niż do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym nauczyciel nabywa uprawnienia emerytalne, natomiast urlop na leczenie uzdrowiskowe lub rehabilitację uzdrowiskową będzie udzielany bez tego ograniczenia.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Akta osobowe oraz dokumentacja urlopowa w oświacie w 2025r. - kompendium wiedzy

Zwolnienie od pracy z powodu siły wyższej

Czy nauczyciel może korzystać ze zwolnienia od pracy z powodu siły wyższej?

Nauczyciel ma prawo do zwolnienia od pracy z powodu działania siły wyższej w pilnych sprawach rodzinnych spowodowanych chorobą lub wypadkiem, jeżeli jest niezbędna natychmiastowa obecność nauczyciela. Wymiar zwolnienia dla nauczyciela to 2 dni w roku kalendarzowym. Nauczyciel nie może korzystać ze zwolnienia w wymiarze godzinowym. Dyrektor szkoły jest obowiązany udzielić zwolnienia od pracy na wniosek zgłoszony w postaci papierowej lub elektronicznej najpóźniej w dniu korzystania z tego zwolnienia. Wymiar zwolnienia przysługuje u wszystkich pracodawców w danym roku kalendarzowym.

Za siłę wyższą uznaje się zdarzenie, które jest zewnętrzne, niemożliwe do przewidzenia i któremu nie można było zapobiec (np. złamanie nogi, uraz dłoni). W okresie tego zwolnienia nauczyciel  zachowuje prawo do połowy wynagrodzenia, o którym mowa w art. 30 Karty Nauczyciela. Wynagrodzenie obliczane jest jak wynagrodzenie za czas urlopu wypoczynkowego Brak przepisu określającego treść wniosku.

Inne zwolnienia od pracy - urlopy okolicznościowe

Rozporządzenie z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy reguluje różne zwolnienia od pracy. W zwolnieniu uregulowanym w § 15 potocznie mówi się „urlop okolicznościowy”. Pracodawca jest obowiązany zwolnić od pracy pracownika na czas obejmujący:

• 2 dni - w razie ślubu pracownika lub urodzenia się jego dziecka albo zgonu i pogrzebu małżonka pracownika lub jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy;
• 1 dzień - w razie ślubu dziecka pracownika albo zgonu i pogrzebu jego siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka, a także innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką. Jest to zwolnienie płatne i przysługuje  także nauczycielom. 

Wykaz skrótów użytych w artykule "Urlop nauczyciela i zwolnienia - prawa i zasady"

• k.p. - ustawa z dnia 26.06.1974 r. Kodeks pracy  (Dz. U. z 2023 r. poz. 1465 z późniejszymi zmianami)
• Karta Nauczyciela - ustawa z dnia 26.01.1982 r. Karta Nauczyciela (Dz. U. z 2024 r., poz. 986 z późniejszymi zmianami)