Jak liczyć okres wyczekiwania i czy w każdej sytuacji jest on wymagany, aby nabyć prawo do zasiłku chorobowego?

Ubezpieczenie chorobowe ma na celu zrekompensować uczestnikowi systemu ubezpieczeń społecznych, utratę przychodów z powodu niezdolności do pracy. Tą rekompensatą jest świadczenie, które nazywa się zasiłek chorobowy. 

Prawa do zasiłku chorobowego powstaje gdy ubezpieczony legitymuje się, odpowiedniej długości, okresem ubezpieczenia chorobowego poprzedzającym dzień powstania niezdolności do pracy. Okres ten nazywa się okresem wyczekiwania.

Spis treści:

• Jaka jest długość okresu wyczekiwania?
• Co to jest 30 dni wyczekiwania? Jak liczyć 30 dni okresu wyczekiwania?
• Czy urlop wlicza się do okresu wyczekiwania?
• Jak wykazać w RSA okres wyczekiwania?
• Czy zawsze okres wyczekiwania liczy się od nowa?
• Czy są sytuacje gdy nie jest wymagany okres wyczekiwania?
• Kiedy nie liczymy okresu wyczekiwania?
• Kto nie ma okresu wyczekiwania?
• Jak ustalić 10-letni okres uprawniający do zasiłku bez okresu wyczekiwania?

Jaka jest długość okresu wyczekiwania?

Długość okresu wyczekiwania jest uzależniona od charakteru ubezpieczenia chorobowego. W przypadku obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego okres ten wynosi 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia, czyli prawo do zasiłku chorobowego nabywa się po upływie 30 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. Natomiast w przypadku dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego okres wyczekiwania wynosi 90 dni, a więc prawo do zasiłku powstaje po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego.

Należy pamiętać, że za pierwsze 33 dni niezdolności do pracy pracownika wypłaca się mu wynagrodzenie chorobowe finansowane przez pracodawcę, do którego również stosuje się okres wyczekiwania.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Zasiłki od A do Z - kompendium wiedzy w 2025 roku

Co to jest 30 dni wyczekiwania? Jak liczyć 30 dni okresu wyczekiwania?

Dni wyczekiwania to dni kalendarzowe liczone od pierwszego dnia zatrudnienia, czyli pierwszego dnia obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego lub od pierwszego dnia przystąpienia do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego np. w przypadku zleceniobiorcy czy przedsiębiorcy. Do tego okresu liczymy wszystkie dni kalendarzowe, łącznie ze świętami i dniami wolnymi od pracy.

Czy urlop wlicza się do okresu wyczekiwania?

Urlop wypoczynkowy do celów zasiłkowych jest traktowany jak obecność w pracy, ponieważ za ten czas pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia, od którego są liczone składki na ubezpieczenia społeczne, w tym na ubezpieczenia chorobowe. Tym samym dni urlopu wypoczynkowego są dniami ubezpieczenia i są zaliczane do okresu wyczekiwania. To nie jest przerwa w ubezpieczeniu społecznym.

Całkowicie odmiennie należy potraktować dni urlopu bezpłatnego. Taki urlop jest całkowitą przerwą w ubezpieczeniu społecznym, w tym w ubezpieczeniu chorobowym. Tym samym w czasie urlopu bezpłatnego nie biegną dni zaliczane do okresu wyczekiwania.

Jak wykazać w RSA okres wyczekiwania?

Okresu wyczekiwania nie wykazuje się w raportach imiennych typu RSA czy RCA. Ubezpieczony podlega zgłoszeniu do ubezpieczeń, co oznacza, że składany jest dokument zgłoszeniowy ZUA, w którym następuje zgłoszenie do ubezpieczenia chorobowego od ściśle określonego dnia, od którego zaczynamy liczyć okres wyczekiwania. Jeżeli ubezpieczony w pierwszym miesiącu zatrudnienia będzie korzystał z urlopu wypoczynkowego, to nie będzie to mieć odzwierciedlenia w żadnym raporcie. Natomiast jeśli to będzie urlop bezpłatny, to należy złożyć raport RSA, w którym wskazuje się właściwy kod przerwy, czyli kod 111. Podaje się również okres tej przerwy i właśnie te dni nie są zaliczane do okresu wyczekiwania.

Gdyby ubezpieczony pracownik stał się niezdolny do pracy przed upływem 30 dni ubezpieczenia chorobowego, to wówczas nie nabywa prawa do wynagrodzenia chorobowego/zasiłku chorobowego, ale ten okres traktuje się jako przerwę „pozytywną”. W raporcie RSA wskazuje się kod 151 oznaczający usprawiedliwioną nieobecność bez prawa do wynagrodzenia i bez prawa do zasiłku. I te dni przerwy nie są traktowane jako przerwa w okresie wyczekiwania. Dni oznaczone kodem 151 są zaliczanie do okresu wyczekiwania jako dni ubezpieczenia. Ta zasada dotyczy nie tylko pracowników, ale również tych ubezpieczonych, dla których ubezpieczenia chorobowe jest dobrowolne.

Czy zawsze okres wyczekiwania liczy się od nowa?

Przepisy ustawy zasiłkowej wprowadziły możliwość zaliczenia  do okresu wyczekiwania poprzedniego ubezpieczenia chorobowego. Tę zasadę możemy stosować zarówno do obowiązkowego, jak i dobrowolnego ubezpieczenia oraz nie ma znaczenia czy poprzedni okres był ubezpieczeniem obowiązkowym, czy dobrowolnym. Jedynym warunkiem koniecznym do spełnienia jest długość przerwy między tymi ubezpieczeniami, która nie może być dłuższa niż 30 dni. Należy pamiętać, że w tym zakresie chodzi wyłącznie o poprzedni okres ubezpieczenia chorobowego, a nie o wszystkie poprzednie okresy ubezpieczenia chorobowego.

Od zasady 30 dni jest wyjątek. Przerwa może być dłuższa niż 30 dni i nie będzie konieczności „zbierania” nowego okresu wyczekiwania, jeśli ta przerwa spowodowana była urlopem wychowawczym, urlopem bezpłatnym lub odbywaniem czynnej służby wojskowej przez żołnierza niezawodowego.

Często powyższa zasada jest błędnie komunikowana, poprzez stwierdzenie, że w przypadku posiadania wcześniejszego okresu ubezpieczenia chorobowego, który skończył się bez przekroczenia 30 dni przerwy, to nie ma okresu wyczekiwania. To jest nieprawidłowe stwierdzenie, ponieważ okres wyczekiwania jest wymagany, tylko jest prawo doliczyć do niego inny, poprzedni okres ubezpieczenia.

Czy są sytuacje gdy nie jest wymagany okres wyczekiwania?

Ustawodawca przewidział cztery sytuacji, w stosunku do których możemy użyć stwierdzenia, że osoba ubezpieczona od pierwszego dnia tego ubezpieczenia nabędzie prawo do zasiłku chorobowego, a więc że nie ma okresu wyczekiwania. Trzy sytuacje dotyczą zarówno ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu chorobowemu o charakterze obowiązkowym, jak i ubezpieczonych podlegających ubezpieczeniu o charakterze dobrowolnym, a jedna sytuacja dotyczy wyłącznie obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

Kto nie ma okresu wyczekiwania?

Nie ma obowiązku posiadania okresu wyczekiwania absolwent szkoły, uczelni lub szkoły doktorskiej, jeżeli zostanie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego w ciągu 90 dni od ukończenia szkoły, wyższej szkoły lub szkoły doktorskiej. W tej sytuacji należy pamiętać i rozróżniać odmienne zasady ustalające dzień zakończenia szkoły a dzień zakończenia wyższej szkoły.

Nie ma obowiązku posiadania okresu wyczekiwania były poseł lub senator, który w ciągu 90 dni od skończenia kadencji zostanie objęty obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym lub przystąpi do dobrowolnego ubezpieczenia chorobowego. Tutaj należy pamiętać, że kadencja kończy się w przeddzień pierwszego posiedzenia Sejmu/Senatu nowej kadencji.

Nie ma obowiązku posiadania okresu wyczekiwania ubezpieczony, którego niezdolność do pracy został spowodowany wypadkiem w drodze do pracy lub z pracy. Taki wypadek nadal pozostawia ubezpieczonego w ubezpieczeniu chorobowym, ale wyjątkowo nie ma okresu wyczekiwania. Gdyby niezdolność do pracy była następstwem wypadku przy pracy, to wówczas zasiłek chorobowy byłby z ubezpieczenia wypadkowego i też nie byłoby okresu wyczekiwania.

Nie ma obowiązku posiadania okresu wyczekiwania pracownik, który udowodni co najmniej 10-letni okres obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego.

Chcesz dowiedzieć się więcej?

Kliknij grafikę poniżej i poznaj program szkolenia: Podstawa wymiaru zasiłków – kolejne zmiany przepisów i ich interpretacji przez ZUS

Jak ustalić 10-letni okres uprawniający do zasiłku bez okresu wyczekiwania?

To jest ten czwarty wyjątek, który dotyczy tylko ubezpieczenia obowiązkowego i te 10 lat to też musi być obowiązkowe ubezpieczenie chorobowego. Do tego okresu wlicza się wszystkie poprzednie okresy od początku historii ubezpieczeniowej i bez względu na długość przerw między poszczególnymi okresami obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Należy pamiętać, że do tych 10 lat nie wlicza się okresów urlopów wychowawczych i urlopów bezpłatnych.

Po raz kolejny należy podkreślić, że nie wlicza się ubezpieczenia chorobowego przedsiębiorcy i zleceniobiorcy, ponieważ oni ubezpieczenie chorobowe mają dobrowolne, chyba że jest to ubezpieczenie do 31 grudnia 1998 r. Do tej daty, według starego systemu ubezpieczeń społecznych, przedsiębiorcy i zleceniobiorcy podlegający ubezpieczeniom społecznym, byli objęci niejako obowiązkowym ubezpieczeniem chorobowym, a więc taki okres podlega wliczeniu do 10-letniego okresu obowiązkowego ubezpieczenia chorobowego. Do 10-letniego okresu należy również zaliczyć okres pełnozakresowego ubezpieczenia społecznego rolników.

Podsumowanie

Podsumowując, ustawodawca wskazał na konieczność posiadania okresu wyczekiwania dającego prawo do świadczeń chorobowych, jednocześnie wprowadzając prawo do odstępstw i wyjątków. Należy zwrócić uwagę, że nawet ubezpieczony niekwalifikujący się do odstępstw i wyjątków, pomimo powstania niezdolności do pracy w okresie wyczekiwania, w sytuacji dłuższej niezdolności do pracy, nie jest pozbawiony prawa do świadczenia chorobowego, ponieważ w czasie usprawiedliwionej nieobecności bez prawa do zasiłku okres wyczekiwania nie podlega przerwaniu. Po upływie 30 dni okresu wyczekiwania u pracownika nabywa on od kolejnego dnia prawo do wynagrodzenia chorobowego, a następnie zasiłku chorobowego. Okres niezdolności do pracy w czasie okresu wyczekiwania nie jest wliczany do 33 dni wynagrodzenia chorobowego i 182 dni okresu zasiłkowego.