Praca w godzinach nadliczbowych – wszystko co powinieneś wiedzieć!

Obecnie wiele firm boryka się z większą ilością pracy niż rzeczywistą liczbą pracowników, którzy tą pracę mogą podjąć. Jednym z rozwiązań tej sytuacji jest praca w nadgodzinach. Ale czy każdy pracownik musi zgodzić się na takie warunki? Jak często pracodawca może kazać pracownikowi zostać po godzinach? Dowiedz się jak w praktyce wygląda praca po godzinach.

Praca w godzinach nadliczbowych – podstawa prawna

Art. 151. § 1. Kodeksu Pracy jasno określa nam czym jest praca w godzinach nadliczbowych. „Praca wykonywana ponad obowiązujące pracownika normy czasu pracy, a także praca wykonywana ponad przedłużony dobowy wymiar czasu pracy, wynikający z obowiązującego pracownika systemu i rozkładu czasu pracy, stanowi pracę w godzinach nadliczbowych”.

Uwaga! Pracodawca nie może z góry planować pracy w godzinach nadliczbowych. Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku ze szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika, 150 godzin w roku kalendarzowym.

W jakich przypadkach dopuszczalna jest praca w godzinach nadliczbowych?

Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:

• Konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (powódź, pożar, katastrofy, np. drogowe, budowlane, a także wszelkiego rodzaju awarie maszyn czy urządzeń). Są to sytuacje wyjątkowe i nieprzewidywalne;
• Szczególnych potrzeb pracodawcy – mogą one wynikać, np. z absencji chorobowej pracowników czy konieczności pilnego, terminowego wykonania określonej pracy.

Czy każdy pracownik może wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych?

Niestety nie każdy pracownik wykonywać pracę w godzinach nadliczbowych. Kogo dotyczy ten zakaz?

• Kobiet w ciąży;
• Pracowników młodocianych;
• Pracowników opiekujących się dzieckiem do ukończenia przez nie 4 roku życia, jeśli nie wyrazili zgody na pracę w godzinach nadliczbowych;
• Pracowników zatrudnionych na stanowisku pracy, na którym występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń czynników szkodliwych dla zdrowia (zakaz ten dotyczy pracy w godzinach nadliczbowych ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy, natomiast nie obejmuje takich sytuacji, jak akcja ratownicza konieczna do ratowania zdrowia lub życia ludzkiego, ochrony mienia bądź usuwania awarii);
• Pracowników niepełnosprawnych, z wyjątkiem zatrudnionych przy pilnowaniu oraz gdy na wniosek niepełnosprawnego lekarz, przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku, lekarz sprawujący opiekę nad tą osobą, wyrazi zgodę na pracę w godzinach nadliczbowych;

Co nazywamy pracą w godzinach nadliczbowych?

Pracą w godzinach nadliczbowych będzie każda praca wykonywana ponad obowiązującą pracownika dobową normę czasu pracy – a więc normę podstawową czasu pracy wynoszącą 8 godzin na dobę lub każdą inną normę dobową czasu pracy określoną w przepisach regulujących czas pracy, określonej grupy pracowników.

 Praca w godzinach nadliczbowych a wypłata wynagrodzenia

Zgodnie z art. 151 § 1 Kodeksu Pracy za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikowi, oprócz normalnego wynagrodzenia, należy wypłacić dodatek w wysokości:

• 100% wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:

a) W nocy;

b) W niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy zgodnie z zaplanowanym rozkładem czasu pracy;

c) Za pracę w dniu wolnym otrzymanym za pracę w niedzielę lub święto;

• Za pracę w dniu wolnym otrzymanym za pracę w niedzielę lub święto;

Uwaga! Dodatek w wysokości 100% przysługuje także za każdą godzinę pracy nadliczbowej, z tytułu przekroczenia przeciętnej normy czasu, pracy w przyjętym okresie rozliczeniowym.

Czy pracownik może odmówić wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych?

Zgodnie z przepisami prawa, obowiązkiem pracownika jest wykonywanie pracy w godzinach nadliczbowych, zleconej przez pracodawcę. Jeśli warunki pracy nie odpowiadają przepisom BHP i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia, pracownik może powstrzymać się od wykonywania pracy. Odmowa wykonywania pracy w godzinach nadliczbowych może być uznana jedynie, gdy polecenie jej wykonania będzie sprzeczne z prawem, z umową o pracę lub zasadami współżycia społecznego.

Uwaga! Nieuzasadniona odmowa wykonania polecenia pracodawcy jaką jest praca w godzinach nadliczbowych, poza sytuacjami wyjątkowymi, jest traktowana jako naruszenie obowiązków pracowniczych.

Co myślisz o pracy w godzinach nadliczbowych? Czy pracownicy powinni mieć większą możliwość co do wyrażania sprzeciwu wobec pracy w godzinach nadliczbowych.

Kalina Kaczmarek

Trener

Ekspert prawa pracy z 20 letnim doświadczeniem; prowadzi działalność konsultingowo - szkoleniową w zakresie "twardego HR". W latach 2001-2018 była pracownikiem Państwowej Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, na stanowiskach inspektora pracy a następnie starszego inspektora pracy. Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi, specjalizuje się w problematyce prawnej ochronie pracy, doradca i stały współpracownik wielu przedsiębiorstw i instytucji.

Dowiedz się więcej