Nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów przyjęty przez Rząd Rzeczypospolitej Polskiej!

2 kwietnia bieżącego roku odbyło się posiedzenie Rady Ministrów, na którym przyjęto projekt ustawy o sygnalistach, który przygotowany został przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Celem przyjętej ustawy jest wdrożenie do prawa polskiego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 dotyczącej ochrony osób, które zgłaszają naruszenie prawa Unii. Należy zauważyć, że termin implementacji minął 17 grudnia 2021 roku. Przyjęty projekt ustawy przewiduje ochronę dla osób, które zgłaszają naruszenie prawa. Osobą odpowiedzialną za udzielenie wsparcia dla sygnalistów ma być Rzecznik Praw Obywatelskich. 

Spis treści:

• Kto będzie mógł zostać Sygnalistą?
• Kiedy przyjęto najnowszy projekt ustawy o ochronie Sygnalistów i jakie są jego cele?
• Główne cele ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa
• Najważniejsze zmiany w najnowszym projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia z 2024 roku
• Obowiązki pracodawcy związane z ochroną Sygnalisty

Kto będzie mógł zostać Sygnalistą?

Projekt ustawy zakłada, że sygnalistą staje się każda osoba, która zgłasza naruszenia przepisów prawa (lub podejrzenie ich naruszenia) w strukturach przedsiębiorcy. Osoba ta może być zatrudniona zarówno w sektorze prywatnym, jak i publicznym. Co więcej, nie ma znaczenia to, czy osoba ta zatrudniona jest w oparciu o umowę o pracę, umowę cywilnoprawną czy działalność gospodarczą.

Kto jeszcze może zostać osobą zgłaszającą naruszenia prawa?

Należy również podkreślić, że sygnalistą może być także wykonawca, podwykonawca lub dostawca danego podmiotu. Sygnalista to osoba, która działa “w dobrej wierze” – oznacza to, że jej działania nie są podyktowane osobistymi pobudkami, a dobrem o interesy przedsiębiorstwa.

Sygnalistą zostać może m.in.:

• pracownik firmy zatrudniony na stałe lub określony czas,
• były pracownik firmy,
• kandydat do pracy,
• współpracownik firmy zatrudniony w ramach umowy cywilnoprawnej lub b2b,
• wspólnik firmy,
• akcjonariusz,
• członek zarządu lub rady nadzorczej,
• praktykant,
• stażysta,
• wolontariusz,
• podwykonawca,
• dostawca,
• klient.

Sygnalistą może zostać osoba, która w jakiś sposób związana jest z danym przedsiębiorstwem, a jej działanie podyktowane jest dobrem o interesy przedsiębiorstwa.

Kiedy przyjęto najnowszy projekt ustawy o ochronie Sygnalistów i jakie są jego cele?

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów przyjęty został 2 kwietnia 2024 roku na posiedzeniu Rady Ministrów. Celem omawianej ustawy jest wdrożenie do prawa polskiego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937 z 23 października 2019 roku w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Termin wdrożenia zmian upłynął 17 grudnia 2021 roku. Nowe przepisy mają obowiązywać w ciągu 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ich w Dzienniku Ustaw. Warto podkreślić, że przepisy dotyczące zgłoszeń zewnętrznych mają wejść w życie po upływie 6 miesięcy od dnia ogłoszenia.  

Główne cele ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa

Jakie są cele ustawy o ochronie Sygnalistów? Oto one:

• ochrona osób zgłaszających naruszenia prawa lub podejrzenia ich naruszenia. Ochrona dla sygnalistów ma być zapewniona niezależnie od formy zatrudnienia,
• w przypadku, w którym pracodawca zdecyduje się na podjęcie działań odwetowych wobec sygnalistów, osoby te będą miały prawo do dochodzenia odszkodowania. Odszkodowanie ma wynosić nie mniej niż przeciętne miesięczne wynagrodzenie w gospodarce narodowej w poprzednim roku,
• sygnalista po dokonaniu zgłoszenia nie będzie mógł zostać pociągnięty do odpowiedzialności (w tym również dyscyplinarnej oraz odpowiedzialności za szkodę, która dotyczy naruszenia praw osób trzecich). W projekcie ustawy szczególny nacisk kładzie się na prawa autorskie, przepisy o ochronie danych osobowych, a także obowiązek zachowania tajemnicy. Sygnalista otrzyma ochronę jedynie w przypadku, gdy posiadał uzasadnione podstawy publicznego ujawnienia naruszenia prawa,
• osoba, która chce uzyskać status sygnalisty, musi dokonać zgłoszenia za pomocą odpowiedniego kanału zgłoszeń lub zachowania zasad ujawnienia publicznego. Zgłoszenie to musi zostać dokonane rzetelnie, a podane przez sygnalistę informację muszą być wiarygodne,
• naruszenie prawa (lub podejrzenie jego naruszenia) zgłaszać można przez wewnętrzne kanały zgłoszeń, które utworzone zostaną przez podmioty prywatne i publiczne, zewnętrzne kanały zgłoszeń do odpowiednich organów państwa, a w określonych przypadkach za pomocą ujawnienia publicznego,
• Rzecznik Praw Obywatelskich to Instytucja, która ma być odpowiedzialna za udzielenie wsparcia dla sygnalistów. To również organ, który odpowiedzialny będzie za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych dotyczących praw konstytucyjnych oraz wolności człowieka i obywatela.

Najważniejsze zmiany w najnowszym projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia z 2024 roku

Pierwszą zauważalną zmianą w przyjętym projekcie ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa jest zmiana tytułu, w którym zastąpiono termin “zgłaszający naruszenia prawa” terminem “sygnalisty”. Zmiana ta nastąpiła, gdyż w zagadnieniach dotyczących problematyki zgłaszania naruszeń prawa, termin “sygnalista” jest używany o wiele częściej. Projekt ustawy z 2024 roku ma nie tylko uregulować kwestię zgłaszania naruszeń, ale również uzupełnić (istniejące już) przepisy o środki ochrony, które związane są ze zgłoszeniem lub ujawnieniem naruszeń. 

Jedną z ważniejszych zmian w najnowszej wersji projektu ustawy jest zwiększenie katalogu naruszeń prawa – działań niezgodnych z prawem, zaniechań lub działań, które mają na celu obejście prawa. To działania, które będą stanowić podstawę do zgłaszania naruszeń przez sygnalistów. Zakres naruszeń prawa rozszerzony został o korupcję, handel ludźmi, wolność i prawa człowieka oraz prawo pracy. 

Katalog naruszeń - czego dotyczy?

Obecnie, katalog naruszeń prawa dotyczy następujących obszarów:

• korupcji,
• handlu ludźmi,
• prawa pracy,
• zamówień publicznych,
• ochrony środowiska,
• ochrony konsumentów,
• zdrowia publicznego,
• bezpieczeństwa transportu,
• zdrowia i dobrostanu zwierząt,
• bezpieczeństwa żywności i pasz,
• usług, produktów i rynków finansowych,
• wolności i praw człowieka i obywatela,
• ochrony prywatności i danych osobowych,
• bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych,
• bezpieczeństwa produktów i ich zgodności z wymogami,
• ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego,
• przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu,
• interesów finansowych Skarbu Państwa Rzeczypospolitej Polskiej, jednostki samorządu terytorialnego oraz Unii Europejskiej.
• rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, w tym zasad konkurencji i pomocy państwa oraz opodatkowania osób prywatnych.

Nowy projekt ustawy o sygnalistach z 2024 roku dopuszcza również rozpatrywanie zgłoszeń anonimowych. Regulacje zawarte w najnowszym projekcie ustawy przewidują ochronę sygnalisty od momentu dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, o ile miał on uzasadnione podstawy. Przyjęty 2 kwietnia tego roku projekt ustawy o sygnalistach doprecyzował również wysokość odszkodowania w przypadku działań odwetowych.

Chcesz dowiedzieć się więcej o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa?

Kliknij tutaj lub w poniższą grafikę: Sygnaliści - Szkolenie

Obowiązki pracodawcy związane z ochroną Sygnalisty

W związku z przyjęciem projektu ustawy dotyczącego sygnalistów pracodawcy nabędą nowe obowiązki. Pracodawca zobowiązany będzie do opracowania procedur zgłoszeń wewnętrznych, a także stworzenia odpowiednich kanałów i regulacji umożliwiających przyjmowanie zgłoszeń dotyczących naruszeń. Dodatkowo pracodawca zobowiązany będzie do podjęcia stosownych działań po otrzymaniu zgłoszenia od sygnalisty. Opracowanie wewnętrznych systemów zgłaszania naruszeń mają ułatwić proces diagnozowania nieprawidłowości w zakładzie pracy. Celem jest wyeliminowanie nieprawidłowości i niepokojących zdarzeń. 

Projekt ustawy o ochronie sygnalistów - podsumowanie

Należy podkreślić, że moment, w którym przepisy ustawy wejdą w życie, nie oznacza zakończenia prac nad system ochrony sygnalistów w naszym kraju. W ciągu dwóch lat obowiązywania nowych przepisów Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej ma przeprowadzić ewaluację systemu ochrony sygnalistów. Należy podkreślić, że wspomniane Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki społecznej zapewnia nieodpłatną pomoc w zakresie wdrożenia nowych procedur.

Adriana Głuchowska

Trener

Ekspert z wieloletnim doświadczeniem, współpracujący z najlepszymi ośrodkami szkoleniowymi w Polsce. Niezależny konsultant z dziedziny finansów publicznych oraz prawa pracy. Od lat zajmuje się opracowywaniem i wdrażaniem procedur w instytucjach sektora finansów publicznych w tym Polityk Bezpieczeństwa Informacji dla sektora publicznego. Jako głos doradczy i ekspert na co dzień rozwiązuje nietypowe problemy z praktyki Przedsiębiorstw i Urzędów. Od 1998 roku przeszkoliła ponad kilkanaście tysięcy osób, przeprowadzając setki szkoleń.  

Dowiedz się więcej