Dobór pracowników do zwolnienia grupowego - kryteria

Zwolnienia grupowe należą do szczególnej grupy masowych rozwiązań umowy z pracownikami, gdzie główny powód rozwiązania leży po stronie pracodawcy. Sama procedura na pierwszy rzut oka może wydawać się mało skomplikowana, jednak wymaga od kadry zarządzającej przeprowadzenia dokładnej analizy sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Kto decyduje o zwolnieniu pracowników? Co o zwolnieniach grupowych mówi ustawodawca? Czy pracownikom należy się odprawa? Dowiesz się z poniższego artykułu.

1. Dobór pracowników do zwolnień grupowych
2. Co o zwolnieniach grupowych mówi ustawodawca?
3. Jak wybrać pracowników do zwolnienia?
4. Zwolnienie grupowe – czy pracownikom należy się odprawa?
5. Kto podejmuje decyzję o zwolnieniu pracownika?
6. Kogo nie można zwolnić przy zwolnieniach grupowych?
7. Jak przeprowadzić zwolnienia grupowe?
8. Jaka jest różnica między zwolnieniem indywidualnym a grupowym?
9. Pytania i odpowiedzi

Dobór pracowników do zwolnień grupowych. Kryteria doboru.

Kryterium dobierania pracowników do zwolnienia grupowego powinno być przede wszystkim racjonalne, sprawiedliwe i mieć na uwadze dobro firmy. Pracodawca, który dokonuje zwolnień grupowych powinien wykazać się nie tylko umiejętnościami interpersonalnymi , ale również brać pod uwagę by wszystko odbywało się zgodne z przepisami prawa.

Kryteria jakie powinien brać pod uwagę pracodawca podczas zwolnień grupowych powinny uwzględniać:

• doświadczenie zawodowe pracowników;
• dyspozycyjność pracowników;
• staż pracy;
• posiadane kwalifikacje zawodowe;
• wykształcenie grupy pracowników;
• ewentualność posiadania innego źródła dochodu;

Każde z wyżej wymienionych kryteriów należy odnieść analogicznie do każdego pracownika, który przez pracodawcę jest brany pod uwagę do zwolnienia grupowego.

Co o zwolnieniach grupowych mówi ustawodawca?

Zwolnienia grupowe oraz wszelkie prawne regulacje, jakie ich dotyczą zostały opisane w ustawie z dnia 13 marca 2003 roku o szczególnych zasadach rozwiązania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników (Dz. U. Nr 90, poz. 844).

Zwolnień grupowych może dokonać przełożony zatrudniający co najmniej 20 pracowników w zakładzie pracy. Chcąc mówić o zwolnieniu grupowym, reedukacja zatrudnienia powinna nastąpić w okresie nie przekraczającym 30 dni, a zwolnienia powinny obejmować:

• 10 osób w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia poniżej 100 pracowników;
• 10% osób w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia przynajmniej 100 osób, ale mniej niż 300;
• 30 osób w przypadku, gdy pracodawca zatrudnia przynajmniej 300 lub więcej osób

Dużą role odgrywa tutaj liczba zatrudnionych ludzi w momencie wypowiadania umowy o pracę. Do stanu zatrudnienia nie zalicza się pracowników tymczasowych, oraz osób świadczących pracę w zakresie umów innych niż umowy o pracę, w tym pracowników tymczasowych, pracowników zatrudnionych przez agencje lub przy umowach o dzieło. W takim przypadku zwolnienie grupowe z inicjatywy pracodawcy zawiera się na mocy porozumienia stron, jeśli dotyczy co najmniej 5 zatrudnionych pracowników.

Jak wybrać pracowników do zwolnienia?

Bardzo często zwolnienia grupowe pracowników wymuszone są koniecznością ratowania sytuacji ekonomicznej przedsiębiorstwa. Niejednokrotnie prowadzą one w przyszłości do szeregu modernizacji mających na celu utrzymanie konkurencyjności firmy. Zleceniodawca, który zamierza rozwiązać z pracownikiem umowę o pracę na czas nieokreślony, musi mieć na uwadze, że ten okres zawarcia umowy cechuje się trwałością i w związku z tym, wypowiedzenie stosunku pracy musi opierać się na obiektywnych niepodważalnych podstawach. Konieczne jest wszczęcie procedury likwidacyjnej stanowisk pracy i wprowadzenie zmian o charakterze organizacyjnym dotyczącym pracy osoby, która została wytypowana do zwolnienia.

Ocena kompetencji pracownika bardzo często opiera się na dokonywaniu rocznej oceny, w których weryfikowana jest realizacja celów biznesowych. Jest to jedno z ważniejszych rozwiązań służące sprawdzeniu efektów pracy zatrudnionego.

Analizie pooddaje się również wysokość otrzymywanego zatrudnienia oraz koszt pracodawcy jaki wiąże się z zatrudnianiem danego pracownika.

Ocenie podlegać może również umiejętność komunikowania się w zespole pracowników oraz wymiany informacji z kierownictwem i menedżerami.

Zwolnienie grupowe – czy pracownikom należy się odprawa?

Pracownik, który został zwolniony na zasadach grupowych posiada prawo do uzyskania odprawy pieniężnej w wysokości:

• jednomiesięcznego uposażenia – gdy pracownik był zatrudniony w zakładzie pracy krócej niż 2 lata;
• dwumiesięcznego uposażenia – gdy pracownik był zatrudniony w zakładzie pracy od 2 do 8 lat;
• trzymiesięcznego uposażenia – gdy pracownik był zatrudniony w zakładzie pracy dłużej niż 8 lat

Regulacje te wynikają z art. 8 ust. 1 Ustawy z dnia 13 marca 2003 r. o szczególnych zasadach rozwiązywania z pracownikami stosunków pracy z przyczyn niedotyczących pracowników.

Kto podejmuje decyzję o zwolnieniu pracownika?

Decyzje o rozwiązaniu stosunku pracy z pracownikiem rozstrzyga zleceniodawca. W przypadku funkcjonowania u pracodawcy, zakładowej organizacji związkowej zleceniodawca zobowiązany jest z nią przeprowadzić odpowiednie konsultacje, w których powinien przedstawić sprawozdanie finansowo-prawne swojej decyzji z uwzględnieniem:

• powodów, dla których przeprowadza się zwolnienie grupowe;
• ilości osób planowanych do zwolnienia grupowego;
• uzasadnienie dlaczego wybrano właśnie te osoby;
• kolejności dokonywanych zwolnień;
• weryfikacji czy osoby te nie korzystają z ochrony przed rozwiązaniem stosunku pracy;
• jakie środki finansowe są potrzebne do zrealizowania zwolnienia grupowego

Należy wskazać także, że konieczne w tym wypadku jest powiadomienie urzędu pracy. Jeżeli w danym zakładzie nie ma związków zawodowych, to wszelkie rozmowy są prowadzone z przedstawicielami pracowników. Cała odpowiedzialność za wybór pracowników do zwolnienia spoczywa tylko i wyłącznie na pracodawcy i należy mieć przeświadczenie że kryteria doboru były sprawiedliwe i obiektywne.

Od momentu zawiadomienia o zwolnieniach pracodawca wraz ze związkami zawodowymi lub grupą przedstawicieli pracowników ma 20 dni na zawarcie porozumienia w sprawie zwolnień grupowych. W takim porozumieniu uzgodnione powinny być reguły postępowania w sprawach osób objętych zamiarem zwolnienia grupowego, a także by czynności odbywały się zgodne z daną procedurą.

Kogo nie można zwolnić przy zwolnieniach grupowych ?

Ustawa przewiduje grupę osób, których przepisy prawa pracy obejmują szczególną ochroną i zwolnić ich nie można, chyba że zleceniodawca zdecyduje inaczej i posunie się do zwolnienia dyscyplinarnego. Są to wyjątkowe sytuacje, które najczęściej rozstrzyga sąd.

Grupa pracowników chronionych to:

• członkowie zarządu związków zawodowych;
• społeczny inspektor pracy;
• kobiety w ciąży lub w trakcie urlopu macierzyńskiego;
• pracownicy w trakcie urlopu rodzicielskiego i urlopu ojcowskiego;
• pracownik powołany do odbycia służby wojskowej, służby zastępczej, lub przeszkolenia wojskowego;
• pracownicy, którym brakuje nie więcej niż 4 lata do osiągnięcia wieku emerytalnego

Zleceniodawca nie może wręczyć wypowiedzenia umowy wyżej wymienionym osobom. Natomiast może zmienić aktualne warunki pracy lub wynagrodzenia, co może oznaczać zmianę stanowiska pracy lub obniżkę pensji.

Jak przeprowadzić zwolnienia grupowe?

Jeżeli w przedsiębiorstwie działają zakładowe związki zawodowe to należy je powiadomić o planowanych zwolnieniach grupowych. Konieczne jest także poinformowanie PUP oraz przeprowadzeniu rozmów z organizacjami związkowymi, w celu zawarcia porozumienia w terminie do 20 dni od poinformowania o zwolnieniach. Jeśli zachodzi taka możliwość, należy zawrzeć porozumienie, wydając oświadczenie do opinii publicznej. Kopia tego oświadczenia powinna również zostać przekazana do zakładowej organizacji związkowej.

Jeśli w zakładzie pracy nie funkcjonują związki zawodowe to należy:

• poinformować pracowników zakładu o postanowieniu przeprowadzenia zwolnień grupowych, w celu ustalenia wyboru grona przedstawicieli pracowników;
• przekazać najważniejsze informacje przedstawicielom pracowników;
• przekazać informacje PUP o zwolnieniach grupowych;
• rozmawiać z przedstawicielami pracowników nie dłuższe niż 20 dni;
• wydać oświadczenie do wiadomości publicznej;
• przekazać kopię egzemplarza przedstawicielom pracowników

W przypadku, gdy w zakładzie brak jest związków zawodowych oraz przedstawicieli zakładowych to należy:

• poinformować pracowników o postanowieniu grupowego zwolnienia w celu możliwości wyboru przedstawicieli;
• wydać oświadczenie do wiadomości publicznej;
• zawiadomić PUP o zwolnieniach grupowych

Jaka jest różnica między zwolnieniem indywidualnym a grupowym.

Zwolnienie pracownika indywidualnego najczęściej odbywa się za porozumieniem stron. Wówczas takie zwolnienie może zostać zainicjowane zarówno przez pracodawcę jak i przez pracownika. W przypadkach, gdy pracownik rażąco naruszył zasady danego przedsiębiorstwa lub naraził zakład pracy na straty finansowe, istnieje możliwość zwolnienia dyscyplinarnego pracownika. W zwolnieniu indywidualnym nie ma konieczności konsultowania zwolnienia ze związkami zawodowymi. Zwolnienie za porozumieniem stron może dotyczyć na przykład chęci zmiany pracy przez zatrudnionego lub chęci zmiany warunków pracy przez pracodawcę, na które ten nie wyraża zgody.

W przypadku zwolnień grupowych sytuacja prezentuje się nieco inaczej. Zwolnienie inicjowane jest przez pracodawcę i może wiązać się z koniecznością wprowadzenia modernizacji, z trudną sytuacją ekonomiczną firmy lub ogłoszeniem upadłości.

Pytania i odpowiedzi

• Dobór pracowników do zwolnień grupowych – W przypadku zwolnień grupowych należy wziąć pod uwagę kompetencje pracowników, ich wykształcenie, staż pracy, czy kwalifikacje.
• Co o zwolnieniach grupowych mówi ustawodawca? Ustawa dopuszcza wprowadzenie zwolnień grupowych, dokładnie wskazując jaka ilość pracowników może zostać zwolniona w stosunku do wszystkich zatrudnionych.
• Jak wybrać pracowników do zwolnienia? Przydatne w podjęciu decyzji o zwolnieniach jest przeanalizowanie rocznych ocen pracowniczych.
• Kto podejmuje decyzję o zwolnieniu pracownika? Decyzję o zwolnieniu grupowym pracowników podejmuje pracodawca.
• Kogo nie można zwolnić przy zwolnieniach grupowych ? Ustawa przewiduje kilka pozycji chronionych przed zwolnieniem, jak na przykład kobiety w ciąży, kobiety znajdujące się na urlopie macierzyńskim oraz pracowników chronionych.
• Jak przeprowadzić zwolnienia grupowe? Zwolnienia grupowe przeprowadza się w odmienny sposób, w zależności od posiadania lub nieposiadania związków zawodowych w przedsiębiorstwie
• Jaka jest różnica między zwolnieniem indywidualnym a grupowym? Zwolnienia indywidualne najczęściej dotyczą rozwiązania umowy z jednostką na mocy porozumienia stron, zwolnienia grupowe dotyczą większej grupy pracowników i mogą być związane ze złą kondycją finansową firmy.

Kalina Kaczmarek

Trener

Ekspert prawa pracy z 20 letnim doświadczeniem; prowadzi działalność konsultingowo - szkoleniową w zakresie "twardego HR". W latach 2001-2018 była pracownikiem Państwowej Inspekcji Pracy - Okręgowego Inspektoratu Pracy w Gdańsku, na stanowiskach inspektora pracy a następnie starszego inspektora pracy. Doświadczony trener współpracujący z firmami szkoleniowymi, specjalizuje się w problematyce prawnej ochronie pracy, doradca i stały współpracownik wielu przedsiębiorstw i instytucji.

Dowiedz się więcej